» مرصع کاری از هنرهای اصیل ایرانی و کاربرد های آن

ایران سرزمینی که هنر هر روز از آن عبور می کند - در ظروف ، روی دیوارها ، در حکاکی های ظریف روی ظروف و

هویت هر کشوری را می توان در لا به لای فرهنگ و تاریخ آن تمدن کهن یافت، و این هویت بخشی از یک داستان باستانی از ارتباطات هنر و تمدن انسان های آن منطقه را بیان می کند.ایران با دارا بودن تمدنی فاخر و بسیار عمیق، یکی از پایه گذاران تمدن فرهنگی و تاریخی در میان تمام کشورهای دنیا محسوب می گردد.این جلوه از تمدن ایران را می توان در هنر به جا مانده از نیاکان ایرانیان در آثار تاریخی همچون مقبره ها، مساجد، کاخ ها و بسیاری دیگر از این دسته از آثار یافت، اما در این آثار تاریخی آثار هنری نقش اصلی را عهده دار می باشند

آثار هنری با بکارگیری در انواع ساختارهای جامعه نقش خود را در انتقال رسالت خود، به عنوان یک بخش از هویت فرهنگی ایران با ایجاد لایه های مختلف بومی و ملی در آثار فرهنگی از گذشته تا به امروز ایفا کرده است

اما در میان آثار هنری با وجود فرهنگ های مختلف در سراسر ایران شاهد آثار متفاوتی هستیم که یکی از فاخرترین این آثار هنری، هنر صنایع دستی می باشد که جلوه ای از فرهنگ قومی و ملی را به عرصه ظهور می رساند

صنایع دستی را می توان “استفاده از هنر دست افراد به واسطه ابزارهای اولیه و مواد بومی، که اقدام به تولید یک صنعت هنری می کنند دانست

مطلب مرتبط طرز تهیه چیز کیک پنیری بدون گلوتن

صنایع دستی با انواع محصولات امروزی بیشمار است، این هنرهای دستی نه تنها از لحاظ پروسه تولیدی با محصولات دیگر متفاوت هستند، بلکه نگرشی متفاوت را به مشتاقان این هنر القا می کنند.اما وجه تمایز این صنایع با محصولات امروز در پروسه تولید خلاصه نمی گردد، و امور دیگری همچون فرهنگ مختص آن هنر و طرز تفکر و قدمت فرهنگی آن منطقه که در آن این هنرهای دستی تولید شده نیز را بازتاب می کند به طوری که، هنر صنایع دستی را نه به عنوان یک کالا، بلکه به عنوان یک تبادل ارزش ملی و فرهنگی تلقی می نمایند

محققان و نویسندگان هنر را تلفیقی از پیچیدگی های سنت و فرهنگ یک جامعه معرفی می کند، با این احتساب ایران با دارا بودن فرهنگی غنی و تاریخی بسیار عمیق یکی از پیشروان رواج این صنعت از قرون گذشته تا به امروز بوده است، به طوری که هنر صنایع دستی در 3000 گونه مختلف هنری در کشور به ثبت رسیده است

برای توليد هر يك از فرآورده‌های دستي مراحل متعددی طی می‌شود ولي انجام كليه‌ی اين مراحل به وسيله‌ دست و ابزار و وسايل دستی الزامی نبوده است

چنانچه تنها قسمتي از مراحل اساسي توليد به اين طريق انجام شود، محصول توليد شده با توجه به ویژگی های مطرح شده در صورت دارا بودن این فاکتورها می توان یک محصول را در دسته بندی هنر صنایع دستی دانست.

حضور موثر و خلاق انسان در توليد و شكل بخشيدن به هنری طراحی گشته و، امكان ايجاد تنوع و پياده كردن طرح‌های مختلف در مرحله‌ساخت محصولات متنوع هنری

پادشاهان ایرانی که از شاهان قدرتمند جهان بودند که خزانه آن ها مملو از جواهرات رنگارنگ، قیمتی و نیمه قیمتی بود. اما آن ها تنها به چند زیور قانع نبوده و تمایل به زینت بخشی تمامی ابزار و وسایل خود به جواهر بودند. مانند ظروف، تخت و صندلی، شمشیر، خنجر. از این رو همیشه افراد هنرمندی که می توانستند حس تجمل طلبی آن ها ارضا کنند پرورش می یافتند. این هنر جواهر نشان کردن اشیا را مرصع می گویند. این هنر از زمان هخامنشیان و ساسانیان وجود داشت در زمان سلجوقیان به اوج خود رسید. در این اشیا از سنگ های قیمتی گرفته مثل الماس، یاقوت، زمرد تا سنگ های نیمه قیمتی مانند عقیق و فیروز و استفاده می شود.

از مرصع کاری در جواهر سازی، مانند انگشتر و دستبند استفاده می شود. اما در گذشته از آن در ظروف و تاج ها کلاه ها و حتی پوشاک سلطنتی نیز استفاده می شد. مرصع کاری تنها مربوط به ایران نیست در تمام نقاط دنیا دیده می شود. از آنجا که جواهر ها را باید روی قطعه ای از جنس دیگر سوار کرد، این قابلیت را دارد تا با هنر های دیگر نیز تلفیق شود. مرصع کاری اصیل و تجملی بیشتر روی فلزهای گرانبها از قبیل طلا و نقره انجام می گیرد. این فلزها می توانند قبل از مرصع کاری قلمزنی شوند و یا با میناکاری رنگ و لعابی بیشتر داشته باشند.

نشان از ترکیب هنر با عشق دارند و هریک جلوه هایی چشم نواز را ایجاد کرده اند. آثاری که در گوشه گوشه زندگی ها جایی برای خود باز کرده و رنگ تازه ای به آن بخشیده اند. در این هنرها از طبیعت بهره جسته و عناصر مختلف آن را به کار بسته اند. گاه با بافتن شکل تازه ای به شاخ و برگ درختان داده و گاه از جسم بی جان خاک ظروف و مجسمه هایی دیدنی را خلق کرد اند.

عناصر گرانبهای طبیعت را به کار گرفته است و وجود آثار تاریخی، قدمت هزارساله و ارزش آن را نمایان می سازد. صنعتی باستانی که از سنگ های رنگین قیمتی و نیمه قیمتی برای زینت بخشی به اشیاء استفاده می کند و نقشی تازه را به آنان هدیه می دهد.

مرصع کاری نام یکی از هنرهای اصیل ایرانی در شاخه هنرهای دستی سنگی است که آثاری خیره کننده را خلق می کند. در این هنر چشم نواز سنگ های رنگین بر روی سطوح مختلف قرار می گیرند و بر اساس تصورات و سلیقه ی هنرمند نقش هایی را می آفرینند. درخشش سنگ ها و جلوه ی رنگین آنها همچون لباسی تازه بر سطوح مختلف می نشینند و چهره ای دیگر به آنها می بخشند.

مرصع در لغت معنی " آنچه با جواهر تزئین شده باشد " یا " جواهر نشان " را می دهد. بدین ترتیب می توان گفت که هنر مرصع کاری عبارت است از نشاندن جواهر، سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی و زدن نقشی تازه بر روی ظروف، زیور آلات، قاب و بسیاری چیزهای دیگر. از مرصع کاری با نام های مخراج کاری و جواهر کاری نیز یاد می شود.

این هنر در طول تاریخ جایگاه خاصی را در میان ایرانیان داشته است. مرصع کاری نیز از جمله هنرهایی است که در طول ادوار تاریخی مختلف، آثار بسیار زیبایی از آن به چشم می خورد. بررسی آثار موجود از هزاران سال پیش نشان می دهد که ساخت زیور آلات و یا ظروف تزیینی و نشاندن نگین بر روی آنها از هزاران سال پیش در میان هنرمندانی در ایران، مصر، هندوستان و مناطق بین النهرین رایج بوده است.

تاج ها، سلاح های سلاطین و امرا و بزرگان، جام ها، کاسه ها، صندوق و صندوقچه، نشان و مدال ها و زیور آلاتِ جواهر نشان که از دوره های هخامنشیان، اشکانیان، ساسانیان و سایر سلسله های حاکم بر ایران به جای مانده اند حکایت از تبحر و ظرافت کار هنرمندان در نشاندن سنگ های رنگین بر روی اشیاء گوناگون دارد.

زیورآلاتی که امروزه در میان زنان قبایل چادر نشین مختلف و زنان روستایی، نسل به نسل منتقل شده است و برخی دارای قدمتی تاریخی هستند نیز به این هنر زینت داده شده اند. شاید بتوان گفت که این زیورآلات بازمانده ای اصیلی از مرصع کاری در طول تاریخ تاریخ باشند. زیور آلاتی که با سنگ هایی زیبا و درخشان همچون عقیق جگری، فیروزه، یاقوت و زمرد به شیوه ای هنرمندانه تزیین شده اند.

دوران ساسانی مرصع کاری ظروف و زینت آلات فلزی و آراستن آنها با هنر قلم زنی و سیاه قلم سیر تکاملی خود را طی کرد اما با ورود اسلام کمی از رونق آن کاسته شد. در دین اسلام استفاده از ظروف نقره و طلا کاری مکروه به شمار می آمد اما هنرمندان با ساخت اشیایی از قبیل جای دعا و قاب قرآن مرصع کاری را به شیوه ای دیگر به نمایش گذاردند. در این دوره مرصع کاران توانستند علاوه بر سعی در حفظ تکنیک، رسم و سنت قدیمی مرصع کاری، قوانین مذهبی را هم رعایت کنند.

سالیان بعد مرصع کاری تنها در میان طبقه اشراف و بزرگان در قرون هفده و هجده رواج داشت. از قرن نوزدهم و پس از انقلاب صنعتی در نتیجه ی پاسخگویی به احساس نیاز طبقه متوسط جامعه، خلاقیت و تکنیک های متفاوت طراحی و اجرای جواهرسازی و مرصع کاری توسط طراحان، هنرمندان و صنعتگران با استعداد به وجود آمد. گل ها و حیوانات و تکنیک هایی ظریف از جمله ی این تغییرات بودند.

دوران سلجوقی مرصع کاری به اوج خود رسید و اشیاء مختلف زیبایی که از این دوران به جا مانده است، طرز ساخت و تکنیک متفاوتی را نشان می دهند. در این زمان برای زینت بخشیدن به مفرغ ابتدا شی مورد نظر را با ابزار مخصوص به اشکال گوناگون گود می کردند و با نقره و مس آنها را پر می نمودند.

هنر مرصع کاری به آن نیاز است انواع سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی همچون زمرد، الماس، فیروزه، یاقوت، عقیق، یشم می باشد و سپس به ظرف، زیور یا هر شی دیگری احتیاج دارید. برای کار با سنگ ها و انتقال آنها بر روی سطوح به ابزار زیر نیاز است:

قلم انگلا برای قلم زنی

قلم چنگ خواباندن

گوار سه غلطان که با غلتاندن آن بر روی طلا یا نقره می توان قسمت بالای دیواره ای که اطراف نگین را گرفته بر روی نگین خواباند و آن را د رجای خود ثابت کرد

سمبه

ماردالا كه كاربردی شبيه چكش دارد.

برای انجام مرصع کاری از چهار روش ریلی، قلم خور، کاسه ای و چنگی استفاده می شود. اینکه هنرمند کدام روش را انتخاب می کند بستگی به نوع پایه کار دارد.

روی فلز و سفال در مورد سطوح فلزی می توان جای سنگ را بر روی سطح گود نمود و سنگ یا فلز ذوب شده را در آن نشاند. با لحیم کردن فلز در کناره های سنگ میتوان آن را در جای خود محکم کرد. در روش دیگر که در سفال و فلز مشترک است، پس از مشخص نمودن محل قرار گرفتن سنگ ها، از چسب های مخصوص و مقاوم در برابر آب، رطوبت هوا و آفتاب برای چسباندن آنها استفاده می کنند.

تگ ها : ویژگی های صنایع دستی صنایع دستی آثار هنری هنر صنایع دستی مرصع کاری

۰ نظر / ۱۳۲۷ بازدید