وبلاگ سرگرمی و دانستنی ها
» برج طغرل / جاذبه های باستانی و تاریخی شهر ری
برج طغرل، یکی از زیباترین آثار تاریخی با پیشینه‌ای برابر با ۹ قرن است که در شهرستان ری قرار دارد. این بنای باشکوه و آجری از عمارات عهد سلجوقیان است که در منطقه‌ی ابن بابویه و در فضای باغی زیبا و بهره‌مند از گل‌ها و درختانی رنگارنگ و سرسبز، قرار دارد. مورخان و کارشناسان بر این باور هستند که «طغرل بیک سلجوقی»، موسس و نخستین پادشاه سلسله‌ی سلجوقیان در این برج باشکوه و زیبا آرمیده است و همین امر سبب شده است تا این اثر ملی به نام «برج طغرل»، شهرت یابد. ناگفته نماند که برخی اظهار نظرهای دیگری در مورد شخصیت مدفون در این برج نیز وجود دارد.
برج طغرل در شرق آرامگاه ابن بابویه در شهر ری در استان تهران قرار دارد. این برج از آثار به جا مانده از دوره‌ی سلجوقیان است و در سال 1310با شماره 147 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.برج طغرل با مساحتی بالغ بر 48 متر مربع و ارتفاعی در حدود 20 متر و با اسکلتی خشتی و آجری به صورت استوانه‌ای افراشته، خودنمایی می‌کند که نمای داخلی آن به صورت استوانه است.
گروهی این برج را محل دفن «خلیل سلطان» از فرزندان «تیمور لنگ» و عده‌ای دیگر همچون «محمد محیط طباطبایی»، این بنا را محل دفن «خلیل سلطان» و همسر وی «شادالملک» و «حسن کریمیان» نیز برج را مدفن «فخرالدوله‌ی دیلمی» می‌پندارد.
امروزه در این برج بزرگ، دو درب ورودی در قسمت‌های شمالی و جنوبی قرار دارد که بازدیدکنندگان می‌توانند از طریق آن‌ها وارد محوطه‌ی برج شوند. جالب است بدانید که در بخش شمالی حوض آب کوچکی قرار دارد که در ضلع غربی آن، قبری از سنگ مرمر قرار دارد که متعلق به «میر سید محمد محیط طباطبایی»، استاد بزرگ ادبیات و فرهنگ فارسی ایران است. همچنین روی دیوار برج ردیف‌هایی از روزنه مشاهده می‌شود که امروزه به لانه‌ی پرندگان میهمان برج تبدیل شده است.
در حدود 900 سال پیش، بنایی آجری با معماری زیبا و قابل توجه که بیانگر تمدن و فرهنگ عهد سلجوقی است، به اعتقاد برخی از محققان و کارشناسان، توسط «محمد امین معمارباشی»، احداث شده است که از آن به برج طغرل یاد می‌شود. طرح بنای آن استوانه‌ای است که برای احداث آن از خشت و آجر استفاده شده است.
با توجه به زلزله‌های مخرب و البته متعددی که در طول تاریخ در این منطقه از ایران ایجاد شده، پابرجایی این برج کهن از شگفتی‌های معماری و استفاده از ساروج عنوان شده است. در برج طغرل، می‌توان به سردر ورودی چوبی آن اشاره کرد که با دو دق‌الباب مجزا برای آقایان و بانوان، به زیبایی و هنرمندی ساخته شده و از بخش‌های دیدنی و جذاب برج به‌شمار می‌رود.
به عنوان ساعت
از دیگر جذابیت‌های این برج که در بازدید از بنایش می‌توانید آن را ببینید، بازدید از ستون‌های بلندی است که به مانند عقربه‌های ساعت با طلوع و غروب خورشید زمان را برایتان آشکار می‌سازد.
این برج شبیه عقربه‌های ساعت بوده و می‌توان از روی تابش آفتاب روی کنگره‌های آن زمان را تشخیص داد. در ضلع شمالی و جنوبی برج دو سردر با معماری طرح رازی ساخته شده است و تقریباً تا ارتفاع 4 متری برج دیوارها به صورت توپ تا قطر دیوارهای حدود 1/5 متر تشکیل شده و دیوارهای بالای ارتفاع 4 متر به صورت تو خالی طراحی شده و وسط آن پلکانی وجود دارد که درب آن در همان ارتفاع در ضلع شمالی بنا خودنمایی می‌کند که رابطی بین قسمت‌های تحتانی و فوقانی برج می‌باشد.
درب‌ها و قوس‌های رازی که فشار فوق‌العاده‌ای را تحمل می‌کند و تو خالی بودن دیوارهای فوقانی به استحکام بنا کمک کرده و جنس خشت به علاوه بر این که مدفن طغرل بیک سلجوقی است، از آن به عنوان مشخص شدن ساعت در شبانه‌روز نیز بهره می‌بردند؛ برای انجام این کار در ساخت آن 24 کنگره بر بدنه‌ی خارجی بنا ایجاد شده که با تابش خورشید بر هر کدام از آن‌ها، زمان را محاسبه می‌کردند.
به عنوان منعکس کننده صدا
همچنین دیواره‌های برج را به گونه‌ای ساخته‌اند که صدای افراد را منعکس می‌کند. درواقع خواننده یا واعظ، اگر در مرکز برج قرار گیرد، صدایش همانند میکروفون به صورت اکووار در تمامی برج پژواک کرده و همگان می‌توانند آن را بشنوند.
به دلیل قرارگیری شهر ری در مسیر جاده‌ی ابریشم، در دوران حیاط و شکوه برج طغرل، بر ان آتش روشن کرده تا مسافران از راه دور با دیدن آتش بتوانند راه و مسیر خود را بیابند. درواقع می‌توان برج را راهنمایی برای مسافرانی که از سمت خراسان به ری در حرکت بوده‌اند، برشمرد.
زمانی «انوری» در وصف یکی از شاهان سلسله‌ی سلجوقی گفت «از حلب تا کاشغر میدان سلطان سنجر است.» شهر حلب در سوریه‌ی فعلی واقع است و کاشغر در چینِ امروزی؛ پس می‌توان حدس زد که قلمروی سلجوقیان تا چه حد پهناور بوده است.
در واقع سلجوقیان، به همتِ وزیر ایرانی‌نژاد بزرگ، خواجه نظام‌الملک، بر پهناورترین ایرانِ پس از اسلام پادشاهی می‌کردند. طبعاً در چنین زمانه‌ای اوضاع اقتصادی ایران نیز به‌سامان و خوب بوده است و بناهای بسیاری از این سلسله به یادگار مانده است (که بسیاری از آن‌ها در حمله‌ی مغول از میان رفت.) برج طغرل، یکی از ساخته‌های این سلسله است که از پسِ چند صد سال تاریخِ پُر از جنگ و درگیری، همچنان محکم پابرجاست.
برج طغرل تهران یا برج طغرل شهرری در نزدیکی آرامگاه تاریخیِ ابن‌بابِوِیْه قرار دارد و مشهور است که آرامگاه طغرل، شاه سلجوقی است و علتِ نام آن نیز به همین دلیل است. این برج که ۲۰ متر ارتفاع دارد، شکل خاص و بی‌مانندی دارد و از دوازده حاشیه‌ی کنگره مانند تشکیل شده است.
مشهور است که در زمان قدیم، از این برج و کنگره‌هایش برای تعیینِ ساعات روز استفاده می‌شده است. کاربرد دیگری هم برای برج طغرل ذکر شده و آن این است که در بالای برج، شعله‌ای بزرگ روشن می‌کرده‌اند تا چراغ راه مسافران و کاروان‌ها باشد و بدانند که به شهرری نزدیک شده‌اند.
برج طغرل به‌راحتی از طریق متروی شهرری نیز قابل دسترسی است و حیف است که ساکنان تهران، سری به این بنای باشکوه اساطیری نزنند. خوب است بدانید، با ایستادن در میان بنای برج طغرل و ایجاد پژواک، صدا دوباره به خودتان بر می‌گردد.
پس از تماشای ستون‌های تماشایی برج، سری به باغی سرسبز که در محوطه حیاط پشتی برج طغرل است، بزنید. باغی که برای سرسبزی‌اش، آب از طریق کانال‌هایی که در زیرزمین برج طغرل قرار گرفته است، به داخل باغ هدایت می شود. در ادامه گشت‌وگذار در میان فضای زیبای برج طغرل، از صدای کبوترهایی که در شکاف‌های این برج جای گرفته‌اند،
سلجوقیان از حکام مسلمان و خوش نام ایرانی هستند. نه به خاطر وسعت قلمروی سلجوقی که بعد از اسلام در تاریخ ایران بی نظیر است، بلکه به خاطر توجه ویژه ای که در این دوره به علم و به خصوص به زبان و ادبیات فارسی شد.
آن ها که حدود چهل سال بعد از نگارش شاهنامه به قدرت رسیدند، زبان فارسی را به عنوان زبان رسمی دربار برگزیدند و وزرای سلجوقی از جمله عمیدالملک کندری و خواجه نظام الملک تلاش بسیاری برای رشد و بالندگی ادبیات فارسی کردند.
علما و ادبا و حکما از حمایت دربار برخوردار بودند و نوابغ بسیاری در این دوران متولد و شکوفا شدند. به عنوان نمونه می توان به ظهور بزرگانی چون امام فخر رازی، امام محمد غزالی، شیخ شهاب الدین سهروردی، انوری، خاقانی، نظامی، ابوالفضل بیهقی، خواجه عبدالله انصاری، حکیم عمر خیام و سنایی در این دوره اشاره کرد.
با استناد به فرهنگ معین، کلمه ی برج به دو معنا به کار می رود. یکی به معنای بنای بلندی که برای نگهبانی از قلعه درست می کنند و دیگری به معنای هر یک از دوازده منطقه ی بروج که خورشید در هر ماه در یکی از آن ها قرار می گیرد. به اعتقاد بسیاری، کلمه ی برج در این بنا به ویژگی های نجومی آن اشاره دارد.
ترجمه: شیرین میرکرمی مجله ارم بلاگ
