تبریز ، پایتخت تاریخی ، بزرگترین شهر در شمال غربی ایران مدرن و مرکز جامعه آذری های این کشور است. شهر سبز ، کوهستانی و اطراف آن از مناطق پرطرفدار توریستی است.
جایگاه و اهمیت تبریز در تجارت و کسب و کار،باعث شده بازاری بزرگ و مراکزی برای مبادله، فروش و انبار کالاهای شرقی و غربی به وجود آید. مجموعه بازار تاریخی تبریز یکی از مهم ترین مراکز تجاری در جاده ابریشم محسوب می شود .
این شهر در ناحیه شمال غرب کشور قرار دارد و یکی از قطبهای مهم اداری، ارتباطی، بازرگانی، سیاسی، فرهنگی و نیز نظامی کشور است. مساحت تبریز 23745 کیلومتر مربع بوده و طبق سرشماری سال 1390 جمعیت آن برابر یک میلیون و 800 هزار نفر است که بیش از 95درصد آن ترک (آذری) هستند. اغلب مردم این شهر شیعه هستند اما اقلیتهای مذهبی مانند مسیحیان، آشوریان، زرتشتیان و کلیمیان نیز در کنار مردم مسلمان زندگی میکنند.
این شهر القاب زیادی به خود گرفته است که از مهمترین آنها به میتوان به شهر اولینها، شهر بدون گدا، پایتخت گردشگری اسلامی در سال 2018، امنترین شهر ایران و دومین قطب صنعتی ایران اشاره کرد.
تبریز بزرگترین قطب اقتصادی در شمال غرب کشور بوده و اقتصاد آن بر پایه صنایع دستی و هنری، صنایع غذایی و صنایع تولیدی سنگین و سبک است.در زمان سلسلههای خوارزمشاهیان، ایلخانیان، چوپانیان، جلایریان، اتابکان، قراقویونلوها، آق قویونلوها و صفویان پایتخت سیاسی ایران بوده است. تبریز در زمان قاجار نیز ولیعهدنشین بود که نقش بسیار مهمی در دفاع مقابل روسها و تحولات منطقه ایفا کرد.
آثار و بناهای زیبای ماندگار در این شهر عبارت اند از: موزههای تبریز، موزه قاجار، موزهی آذربایجان، موزهی سنگی تبریز، موزهی استاد بهتونی، موزهی تاریخ طبیعی، موزهی سنجش، موزهی استاد شهریار، موزهی سفال و موزهی مشروطه ، موزه کاریکاتور تبریز است.
مسجد کبود که لقب «فیروزهی اسلام» را به خود گرفته است. مسجد صاحب الامر نیز از قدیمیترین مساجد تبریز است که در حال حاضر موزهی قرآن و کتابت در این مسجد بر پا است.از خانههای تاریخی تبریز میتوان به خانهی بهنام (قدکی)، خانهی علی مسیو، خانهی حریری، خانهی حیدرزاده، عمارت امیرنظام گروسی، خانهی کوزه کنانی (عمارت مشروطه)، خانهی شربت اوغلی، خانهی اردوبادی و خانهی گنجهای زاده اشاره کرد.
تبریز مدفن مردان بزرگ تاریخ و مردمان اهل شعر و ادب است. مقبره الشعرا آرامگاه بیش از 400 شاعر نامدار ایرانی از جمله شهریار، اسدی طوسی، قطران تبریزی و خاقانی شروانی است. مقبرهی دو کمالنیز که امروزه به مرکز آموزش نگارگری تبدیل شده است، مدفن دو تن از مشاهیر بزرگ، کمال الدین بهزاد و کمال الدین مسعود خجندی است. از دیگر آثار تاریخی این کلان شهر میتوان ارگ تبریز، کاخ شهرداری، کلیسای مریم مقدس، حمام تاریخی نوبر، پل قاری، بازار تبریز (بزرگترین بازار سرپوشیدهی جهان)، برج یانقین و عمارت ائل گلی تبریز اشاره کرد.
بازار تبریز
بازار تبریز شامل مجموعه ای از ساختارهای به هم پیوسته،سر پوشیده ، ساختمان های آجری و فضاهای محصور برای عملکردهای مختلف است. یکی از زیباترین بازارهای کشور ، این مکان میراث جهانی یونسکو یک نقطه تجاری مهم در امتداد جاده ابریشم بود و در قرن شانزدهم زیر صفویان شکوفا شد.
سقف های گنبدی بلند ، کاروانسرای گاه به گاه و پیچ و خم های به ظاهر بی پایان کوچه ها ، حرکت به بازار یک تجربه قابل اعتماد و دلپذیر است. همه چیز از ادویه جات گرفته تا جواهرات گرفته تا گلدان و قابلمه در اینجا به فروش می رسد و بخش فرش به ویژه مشهور است.
بازار چه های تبریز شامل بازار امیر، بازار بلورفروشان ، بازار حرمخانه،بازار شیشه گرخانه، بازار صادقیه، بازار عباچی، بازار کفاشان، بازار یمنی دوز و راسته بازار تبریز می شوند.بر اساس گفته برخی تاریخ نویسان، بازار فعلی تبریز مربوط به اواخر زندیه و عصر قاجاره .این بازار در هسته میانی شهر تبریز قرار داره و بازار تاریخی تبریز در میانه یک چهارضلعی واقع شده است که از شرق به عالی قاپو (کاخ های ولیعهد نشین در شهر ) از غرب به مسجد جامع و شمال به بخش هایی از رودخانه میدان چایی می رسد این رودخانه بازار را از هم جدا می کند .
بخش شمالی و جنوبی بازار به وسیله پل چوبی به هم وصل می شوند البته بخش شمالی به دلایلی رونق خود را از دست داده نقش پایدار بازار تبریز در طرح ساختار آن و در ساختمان های معماری یکپارچه و متنوع، منعکس شده است که نمونه اولیه برنامه ریزی شهری ایران بوده است.
این بازار بارها و بارها براثر زلزله تخریب شده و بعد به دست معماران ماهر در اواخر دوره زندیه و اوایل قاجار مرمت و بازسازی شده است .
بازار فعلی بازمانده همین بازسازی است در آن دوران ایران مبادلات زیادی را با اروپایی ها داشت مثلا بیشتر کالاهایی که اروپا به ایران وارد می کرد شیشه پارچه های نخی و مخمل ،شکر ،فلز ، قند ، پنبه بود و در عوض ایران شال ،مازو ،ابریشم ، تنباکو ، خشکبار ، ابزار جنگی صادر می کرد هرچند که این مبادلات درنهایت به سود اروپایی ها تمام شد.اولین نقشه تبریز توسط اسدالله خان مراغه ای ترسیم شده است که در آن بیشتر تیمچه ها ، کاروانسراها نام گذاری شده است.
بازار تبریز در طول تاریخ مورد توجه جهانگردان ایرانی، عرب و اروپایی بوده و افرادی مانند مقدسی، یاقوت حموی، زکریا محمود قزوینی و ابن بطوطه، حمدالله مستوفی، اولیاچلبی، مارکوپولو، اودریک، کلاویخو، جان کارت رانت، کنتارینی، تاورنیه، شاردن، پیر ژوبر، فردریک ریچاردز و دورتی اسمیت مطالب با ارزشی نوشته اند.
مسجد کبود وفضای داخلی مسجد آبی
مسجد کبود به ترکی آذربایجانی: Göy Məscid- گوی مچید یا مسجد جهانشاه از مسجدهای تاریخی تبریز مربوط به دوران حکمرانی قراقویونلوها در قرن نهم هجری است، که حدود ششصد سال پیش ساخته شد ، هنوز زخم های ناشی از زلزله عظیم که در سال 1779 در تبریز را لرزاند ، تحمل می کند. فقط ایوان ورودی از ساختار اصلی باقی مانده است ، اما بخش اعظم این مسجد در 50 سال گذشته بازسازی شده است .
قدمت آن به سال 1465 باز می شود ، ایوان کار پیچیده ای از کاشی کاری آبی را نشان می دهد که پس از آن مسجد نام خود را می گذارد ، و همچنین برخی خوشنویسی های خوب اسلامی است. بقایای لکه دار یادآوری ناپذیری از آسیب پذیری ایران در برابر زلزله است ، و در بسیاری از خطوط اصلی گسل نشسته است.
مسجد کبود، فیروزه جهان اسلام، از شاهکارهای هنر و معماری دوران پس از اسلام ایران است که به دستور ابومظفر جهانشاه قراقویونلو بنا شده است. این مسجد با کاشیهای معرق فیروزهای و لاجوردی، انواع خطوط عالی مانند ثلث، نستعلیق، نسخ و طرحهای بدیع هندسی و اسلیمی مورد توجه ارباب ذوق و هنر است. برای آشنایی بیشتر با این شاهکار معماری با ما همراه شوید.
مسجد کبود یا مسجد جهانشاه تبریز یکی از آثار ارزشمند معماری ایرانی به شمار میرود که به لحاظ شیوه معماری از سایر نمونههای معماری مسجد متمایز است.
قدمت این بنا به قرن نهم هجری قمری بازمیگردد و تنوع و ظرافت کاشیکاری و انواع خطوط و نقشهای به کار رفته در آن و نیز زیبائی و هماهنگی رنگها بویژه رنگ لاجوردی کاشیکاریهای معرق سبیکی از مساجد تاریخی و باشکوه ایران مسجد کبود است، مسجدی که به خوبی معماری پس از اسلام ایران را به نمایش گذاشته وی کی از معدود مساجد آبی دنیاست. چیزی که باعث شده اینجا به مسجد کبود معروف شود وجود کاشی های لاجوردی رنگ است که زیبایی خاصی را برای مسجد به وجود آورده است.
در متن کتيبه برجسته سر درب باشکوه و پر نقش و نگار آن، عمارت مظفریه و نيز نام نعمت االله بن محمد البواب ، خطاط و احتمالا طراح نقوش که از هنرمندان برجسته خوشنویسی آذربایجان بوده، درج شده است. چنين به نظر میرسد که ساختمان مسجد کبود مانند یادبودی از پيروزیهای جهانشاه بر پا شده است، به طوری که در این خصوص میتوان به سوره «فتح» که به صورت کامل و به شکل برجسته، زینتبخش دور تا دور بالای شبستان بزرگ است، اشاره کرد. نام جهانشاه نیز در کتيبه بالای درب ورودی نقش بسته که قبلا روکش طلایی داشته است.
این مسجد دارای گنبدخانه است که گرداگرد آن را شبستان فرا گرفته است. محراب نخستین مسجد ویران شده و آن را درگاه کرده اند و پیش از آن از دو سوی محراب رفت و آمد میکردند. از نظر فرمی، مسجد کبود در مقایسه با دیگر مساجد مشهور ایرانی، فاقد میانسراست. برای درک این سخن برای نمونه، میتوان مسجد کبود را با مسجد گوهرشاد مشهد که هر دو در یک دوره ساخته شدهاند، مقایسه کرد. راهکار انتخابی ِ معمار سازندۀ مسجد کبود، سازگاری مطلوبی با وضعیت اقلیمی شهر تبریز (اقلیم سرد کوهستانی) به وجود آورده است به نحوی که تمام بخشهای این مسجد میتوانستند در فصول مختلف سال، به ایفای نقش عملکردی خود بپردازند.
ارگ تبریز
آنچه از ارگ تبریز باقیمانده است مربوط به قرن چهاردهم میلادی است ، زمانی که تحت سلسله ایلخانان به عنوان مقبره ساخته شد. مجدداً به عنوان یک مجموعه نظامی در قرن نوزدهم در طول جنگهای روس و فارسی به دست آورد ، این ساختار دارای یک تاریخ طولانی و متنوع است. این بنا در سال 1911 در اثر اصابت گلوله های روسی آسیب های بیشتری را متحمل شد و تنها در دهه های اخیر برخی از کارهای نوسازی را پشت سر گذاشته است. بنای سنگی تحمیل شده یکی از مشهورترین نقاط دیدنی تبریز است و در مرکز شهر در خیابان امام خمینی واقع شده است.
بنای اولیه ارگ در بین سالهای 718 تا 739 هجری قمری با هدف ساخت آرامگاه بزرگی در صحن مسجد علیشاه تبریز در هنگام وزارت علیشاه انجام شد. با فروریختن سقف بنا به هنگام ساخت و با فوت علیشاه ادامه ساخت بنا در آن زمان متوقف شد.
با آغاز جنگهای ایران و روسیه در سالهای 1804–1824و جنگ ایران و انگلیس در این بنا و محوطه اطراف آن به سرعت به ارگی نظامی تغییر کاربری دادهشد. به فرمان عباس میرزا ولیعهد قاجار سربازخانه، ستاد فرماندهی جنگ ارتش ایران، و کارخانه ریختهگری و توپ ریزی در محوطه ارگ تبریز ساخته شد. همچنین در عهد قاجار عمارت کلاه فرنگی نیز در همین محوطه ساخته شد. محوطه ارگ تبریز در دوران مختلف قاجار به عنوان بخشی از برج و باروی شهر و همچنین محل انبار مهمات نظامی استفاده شده است
بنای ارگ علیشاه یکی از شاهکارهای هنر معماری ایران به شمار میرود که عظمت آن در هنر معماری ایران و به عنوان نمونهای از بنای اسلامی، کمنظیر است. ساخت این بنا در سال 716هجری قمری به دستور تاجالدین علیشاه گیلانی آغاز و در سال 724 به اتمام رسید. سبک معماری این بنا با توجه به نظرات استاد پیرنیا (به شیوه آذری بوده) و معمار آن استاد فلکی تبریزی یاد شده است. شیوه آذری، سبکی در معماری ایرانی پس از اسلام است که به آذربایجان منسوب است.
این شیوه، سبک مغول یا ایرانی - مغول نیز نامیده میشود که در دورهی حکومت ایلخانان بر ایران (654-736ق /1256 -1336م) رواج یافت. در ساخت این بنا، ساروج و مصالح ساختمانی بادوام استفاده شده است. این بنا نیز مانند سایر آثار تاریخی از زلزله ویرانگر قرن دهم شهر تبریز در امان نمانده و بخش اعظم مجموعه ارگ در این پدیده طبیعی فروریخته است. با این حال بخشی از دیوارهای بلند این مجموعه بر جای ماند تا یادگار پایداری در برابر این پدیده طبیعی مهیب باشد، گرچه شکستگی بزرگی در بدنه ارگ از این زلزله پدیدار شد.
مسجد امه
مانند بسیاری از بناهای قدیمی در تبریز ، مسجد جامع که در مجاورت بازار واقع شده است ، در طی قرون متمادی از زمین لرزه های مختلفی زلزله زده است ، و بازسازی های مختلفی را پشت سر گذاشته است. در نتیجه ، مسجد ترکیبی کنجکاو و منحصر به فرد از ویژگی های قدیمی و جدید است. این دو مناره بلند و سه لایه آن و همچنین اثر موزائیک چشمگیر که در ورودی مسجد قرار دارد ، قابل توجه است.
تبریز، یکی از شهرستانهای بزرگ و ارزشمند استان آذربایجان شرقی محسوب میشود که علاوه بر مرکز این استان، به عنوان بزرگترین شهر منطقهی شمال غرب ایران، قطب اداری، بازرگانی، سیاسی، صنعتی، فرهنگی و نظامی این ناحیه نیز به شمار میآید. در مورد قدمت و پیشنه دقیق شهرستان تبریز، اختلاف نظرات و اظهارات بسیاری وجود دارد. نمیتوان تاریخ اولیهی آن را به طور قطع بیان کرد.
نخستین بار در کتیبهای بازمانده از زمان حکومت سارگون دوم ( از پادشاهان آشوریان و بنیانگذار سلسلهی سارگون است که در سالهای 705تا 745 قبل از میلاد مسیح زیسته است)، از شهر تبریز سخن به میان آمده است. در این کتیبه به نقل از سارگون دوم، تبریز به عنوان شهری بزرگ، آباد و بهرهمند از باروی تو در تو، توصیف شده است. در این خطه از کشور نیز همانند بسیاری از مناطق دیگر، حضور آثار و عمارات تاریخی، بازگو کنندهی فرهنگ، اصالت و هویت ایران زمین است که از علل تحسین و نکوهش کارشناسان تاریخی و باستانشناسان محسوب میشود.
مسجد جامع تبریز (مسجد جمعه) در انتهای بازار تبریز و ضلع جنوبی صحن مدرسه طالبیه و بین مسجد حجتالاسلام و مسجد میرزا اسماعیل خاله اوغلی و الحاق مسجد واقع شده است. اولین بانی این مسجد مشخص نیست ولی پس از آن که این بنا در اثر زلزله ویران گردید، حسینقلی خان دنبلی مجدداً بر همان محل قدیم آن را بنا کرد. طول مسجد 60 متر و عرض آن 15/20 متر است که با طاقهای ضربی آجری پوشیده شده است.
بر سردرِ مسجد جامع کتیبههایی از سنگ مرمر نصب گردیده که شرح تعمیرات انجامیافته در دوره قاجاریه و موقوفات مدرسه و فرمانی روی آنها حک شده است. در یکی از اتاقهای غربی قسمت اول مسجد، سنگ مرمری به دیوار جنوبی نصب و فرمانی از شاهتهماسب اول (984-930 هجری قمری) در دوازده سطر به خط ثلث برجسته روی آن نوشته شده است که از لحاظ تاریخی دارای اهمیت است.
موزه آذربایجان
موزه جمهوری آذربایجان که در مرکز شهر بسیار دور از مسجد آبی قرار گرفته است ، دارای چند قطعه چشمگیر است و سزاوار ساعت است یا در همین صورت شما را به گشت و گذار می برد. این موزه دارای سه سالن است و بی نظیرترین آثار باستانی آن به عصر آهن باز می گردد. اشیاء دیگری که از آذربایجان ایران کاوش شده اند نیز به چشم می خورد ، اگرچه این مجسمه های آزار دهنده در زیرزمین است که مضامین خشونت و جنگ را منعکس می کند ، که در کنار شما خواهد ماند.
موزه آذربایجان یکی از مهمترین و قدیمیترین موزههای کشور به شمار میرود که در مرکز شهر تبریز قرار دارد و سالانه پذیرای یکصدهزار نفر گردشگر داخلی و خارجی است.یکی از قدیمی ترین و مهمترین موزه های ایران وجود دارد، موزه ای به اسم موزه آذربایجان که سالانه هزاران گردشگر از آن دیدن می کند. تبریز آنقدر بناهای تاریخی و موزهای دیدنی دارد.
ایجاد موزه ها در تبریز مربوط به سال های 1306 و 1307 است، در آن سال ها تعدادی سکه کشف شده بود که در سالن یک کتابخانه به نمایش در آمدند. بعد از استقبال و بازدید زیاد از آن ها گروهی از تاریخ دوستان شهر تصمیم گرفتند تا با همکاری هم موزه ای را در شهر برپا کنند تا محلی برای نمایش آثار این چنینی باشد.
بعد از تلاش های بسیار سرانجام کار ساخت این موزه در اردیبهشت سال 1337شروع و حدود 4 سال بعد این موزه با سه باب تالار افتتاح شد. با اینکه زمان زیادی طول کشید تا این موزه شکل بگیرد اما در تمام این سال ها نمایشگاه های تاریخی و هنری زیادی در شهر برپا می شد.
از دیگر آثار برجسته طبقه همکف، ویترین مربوط به اجساد مرد و زن مدفون مربوط به هزاره اول قبل از میلاد است. این اجساد در جریان کاوشهای علمی سال 1378 در محوطه مسجد کبود کشف شدهاند و در واقع، بخشی از بقایای قبرستانی سه هزار ساله به شمار میروند. این اجساد به دلیل قرارگیری توأمان در یک گور به موزه انتقال داده شدهاند. همچنین برای درک بیشتر از سیر تاریخی شکلگیری و گسترش شهر تبریز، لایههای کشف شده در جریان کاوش به صورت مجازی بازسازی شدهاند.
در طبقه همکف موزه آذربایجان، آثار و اشیای تاریخی مربوط به دوران پیش از تاریخ و دوران پیش از اسلام گردآوری شدهاند که سفالینههای تپه اسماعیلآباد با قدمت هفت هزار ساله از تاریخیترین آثار این بخش به شمار میروند.
مقبره شاعران
گفتن اینکه ایرانیان مقبره های شکننده را تقریباً به همان اندازه که شعر را دوست دارند ، اغراق آمیز نیست. مقبره شاعران ، درست در خارج از مرکز شهر ، هر دو پدیده فرهنگی را در هم می آمیزد و قبرهای شاعران بزرگ و متفکران گذشته تبریز را در خود جای داده است. بیش از 400 اثر برجسته از هنر و حروف ، از سده های نهم تا بیستم ، در اینجا به خاک سپرده شده است. آرامگاه ، بتونی ، زاویه ای و تحمیل کنونی در دهه 1970 به پایان رسید و با یک پارک دلپذیر احاطه شده است.
در مقبره الشعرا تبریز بیش از چهارصد شاعر، عارف و ادیب ایرانی مانند استاد شهریار؛ خاقانی شروانی، اسدی طوسی، قطران تبریزی، سوزنی سمرقندی، همام تبریزی، ظهیرالدین فاریابی، لسان شیرازی، و بسیاری از نفرات دیگر به خاک سپرده شده اند. این مکان تاریخی معماری و فضاسازی بسیار زیبایی دارد که از نمادهای شهر تبریز محسوب می شود. مقبره الشعرا در یکی از محله های تاریخی شهر تبریز و در نزدیکی آثار قدیمی دیگر قرار دارد.
بنای مقبره الشعرا در شهر تبریز با سازه ای زیبا و منحصر به فرد به یکی از اصلی ترین نمادهای این شهر تبدیل شده است. اگر می خواهید از این منطقه و از این بنا بازدید نمایید باید به محله تاریخی سرخاب در شهر تبریز بروید. این گورستان که در حدود 400 شخص مشهور را در خود جای داده است نزدیک به 800 سال قدمت دارد. از نظر موقعیت جغرافیایی و هم جواری با دیگر بناهای تاریخی این شهر باید بگوییم که بناها و دیدنی های دیگری هم در نزدیکی مقبره الشعرا قرار دارد که از مهم ترین آن ها می توانیم به ربع رشیدی، بقعه سید حمزه، مسجد صاحب الامر، خانه و موزه قاجار و... قرار دارد. بنای مقبره الشعرا دارای پیشینیه ای غنی از تاریخ و ادبیات است که پهنه جغرافیایی آن از مرزهای کشور هم فراتر رفته است.
یکی از مواردی که در مورد مقبره الشعرا تبریز حائز اهمیت بسیار است، سبک معماری آن است. هر چند که در این مورد پژوهش های زیادی انجام نپذیرفته است، اما با توجه به صحبت های معمار این اثر تاریخی می توان به درک هر چه بیشتر طراحی و معماری آن پی برد. مقبره الشعرا به گونه ای طراحی شده است که مجموعه ای از معماری مدرن و سنتی را می توان در آن مشاهده کرد. همچنین ارتباط حسی بین بیننده و بنایی که کماکان تازه و نو به نظر می رسد، یکی از ویژگی های منحصر به فرد مقبره الشعرا است.
فرزان مهر معمار این بنا این گونه می گوید: برای آن که بتوانیم مقاومت این بنا را تضمین کنیم، باید 5 لایه از زمین را می کوبیدیم تا بتواند مقاومتی در حدود 1/2 کیلوگرم به ازای هر سانت مربع بدست آوریم. پایه و اساس این بنا از جنس فلزمی باشد که با قطعه های بتونی پوشانده شده است. ارتفاع این بنا 30 متر است که در طول سالیان مختلف یکی از نمادهای هویتی و فرهنگی شهر تبریز محسوب می شود. این معمار در ادامه صحبت هایش این گونه توضیح داد: اگر در همان زمان تمام نکات ساخت و ساز این بنا به درستی اجرا می شد، می توانست تا 500 سال دوام و ماندگاری داشته باشد.
پارک ایل گلی
جنوب شرقی مرکز شهر پارک گسترده ، طاغوت و آرامشگاه الگلی است. محبوب خانواده های ایرانی ، این پارک مکان بسیار خوبی برای گذراندن یک شب آرامش بخش ، چیدن ذرت کنار خیابان روی غار ، پیک نیک با دوستان و شاید حتی بازی کردن یک نقطه بدمینتون است. سایه دار و با چشم اندازی زیبا از شهر از بالاترین نقطه آن ، این پارک یک دریاچه کوچک را احاطه کرده است که در مرکز آن یک رستوران سنتی با قیمت مناسب است.
قدمت این مکان زیبا و دلنشین به دوره آققویونلوها برمیگردد.
با نامهای ایل گلی و شاه گلی نیز شهرت دارد، نام باغی در شهر تبریز است که به دلیل قدمت و زیباییاش یکی از نمادهای اصلی این شهر به حساب میآید. باغ ائل گلی در بخش اصلی شهر تبریز و در هفت کیلومتری مرکز شهر واقع شده است. این مکان در زمان آققویونلوها ایجاد شد و در دورهی صفویان گسترش یافت. عمق دریاچهی شاه گلی 12 متر برآورد میشود و در محوطهی آن میتوان قایقرانی کرد. همچنین شهربازی (لوناپارک)، غذاخوری، فستفود و کافیشاپهای متعددی در داخل این گردشگاه وجود دارند و دارای یک هتل و مسافرخانه و دفتر جهانگردی فعال است.
هرچند امروز نیز این پارک را با نام شاه گولی میشناسند. شاه گلی که یکی از مشهورترین نمادهای تبریز محسوب میشود، شما را به یاد باغ های ایرانی همچون باغ عباس آباد بهشهر میاندازد. باغ های ایرانی که 11 تا از مشهورترین آنها در یونسکو نیز به ثبت رسیدهاند چندین عنصر مشهور دارد: یک دریاچه، یک عمارت و درختانی بزرگ در میان باغ.
در آن زمان، ائل گلی بزرگترین منبع ذخیره آب برای آبیاری باغهای شرق تبریز تا دروازه تهران بود، دوره صفویان اما این استخر پر از نخاله شد. دوران قاجار، کاشت درختان تبریزی و بید مجنون، گلکاری با گلهای اطلسی، خیابان کشی، چهره پارک ایل گلی را تغییر داد. قهرمان میرزا، فرزند عباس میرزا (ولیعهد وقت) دستور به ساخت یک ساختمان دوطبقه را در وسط این استخر داد.
شهرداری تبریز در دوره پهلوی شاه گلی را تبدیل به یک تفرجگاه عمومی کرد، ساختمان قاجاری آن را تخریب و به جای آن ساختمان فعلی را جایگزین کرد. شاه گلی از آن رو به این نام خوانده میشد که استخر بزرگی بوده است. در زبان ترکی به استخر، گول (گل) گفته میشود و شاه نیز به معنای عظمت و بزرگی است. ائل نیز به معنای مردم است، برخی افراد که به اشتباه گمان میکردند شاه به معنای شخص اول مملکت در گذشته اشاره داشته، نام شاه گلی را به ائل گلی (به معنای استخر مردم) تغییر دادند،
روستای کندوان
در مقایسه با کاپادوکیای ترکیه ، روستای کندوان خانه ای از مجموعه جذاب خانه های تروگلودیت حک شده از سنگ آتشفشانی در کنار یک صخره قرار دارد.کندوان نام یکی از روستاهای استان آذربایجان شرقی است که در 60 کیلومتری جنوبغربی شهر تبریز قرار دارد. در واقع، روستای کندوان یکی از روستاهای دهستان سهند و از توابع بخش مرکزی شهر اسکو محسوب میشود. شهرک سنتی که با مسکن روستایی مدرن تر در پایه خود گسترش یافته است ، هنوزهم چند صد روستایی در آنجا سکونت دارند.
روستای کندوان در اثر فعل و انفعالات آتشفشانی کوه سهند و سایر کوههای آتشفشانی منطقه طی هزاران سال در یکی از خوش آب و هواترین مناطق استان به وجود آمده است؛ مواد مذاب و گدازههای حاصل از فعالیت کوههای آتشفشانی به بیرون پرتاب شده و در طول سالها روی هم انباشته شدهاند. همچنین این تودهها بر اثر عوامل طبیعی مانند باد و باران دچار تغییر شکل و تبدیل آنها به کرانهایی شده است که امروزه در منطقه قرار دارند. هر چند کرانهایی ناحیه ورودی روستا به دلیل عوامل جوی دچار آسیب شدهاند، ولی کرانهای ناحیه شرقی و انتهایی روستا به دلیل وجود تپههای مرتفع نسبتا سالمتر باقی ماندهاند.
روستای کندوان به دلیل خانههایی است که در دل صخرههای بومی قرار دارند و شیوه معماری به کار رفته در ساخت آنها سبک بومی و صخرهای است. در معماری صخرهای مصالح ساختمانی مانند گچ، آهک، خشت و... حضور نداشته و فضای مورد نظر با حکاکی درون سنگ ایجاد میشود. در واقع، این سبک معماری، نمونهای از جدال انسان با طبیعت بر سر تصاحب صخرههای طبیعی است. این روستا به دلیل معماری و بافت خاص خود در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
با ماشین از تبریز حدود یک ساعت به طول می انجامد. به خصوص در زمستان که برف خانه های صخره ای را به طرز غیرقابل توصیفی به نمایش می گذارد ، ساکنان روستایی به نام حیلهور- واقع در دو کیلومتری غرب کندوان- نخستین گروهی بودهاند که در قرن هفتم هجری برای در امان ماندن از یورش مغولها به دشتی در مقابل کندوان فعلی مهاجرت کرده و به تدریج درون کرانها را برای تامین پناهگاهی برای خود حفاری کردهاند. البته برخی از باستانشناسان قدمت این روستا را به دورههای پیش از اسلام نسبت میدهند.
صومعه سنت استفانوس ، جلفا
تبریز و آذربایجان ایران دارای یک جامعه مسیحی ارمنی قابل ملاحظه هستند و در نتیجه چندین کلیسای منطقه پیدا خواهید کرد. مهمترین بازدید صومعه سنت استفانوس واقع در بیرون از مرز جلفا است که حدود 1/5ساعت از شهر با آن فاصله دارد.
کلیسای سن استپانوس، یا کلیسای استفانوس مقدس دومین کلیسای مهم ارامنه ایران است که از نظر اهمیت بعد از قره کلیسا قرار می گیرد. کلیسای استپانوس مقدس درشش کیلومتری روستای دره شام به فاصله 15کیلومتر درغرب شهر جلفا واقع در استان آذربایجان شرقی است. سن استپانوس یا سن استفان اولین شهید راه مسیحیتِ که در 26دسامبر سال 36 میلادی در بیت المقدس توسط یهودیان سنگسار شد.
این کلیسا در محوطه ای زیبا و دلچسب محصور از درختان و دره سرسبزی واقع شده و حصار سنگی که بنا را احاطه نموده، مانند دژهای دوره ساسانی و قرون اولیه اسلام بارویی است بلند با هفت برج نگهبانی و پنج پشت استوانه ای سنگی. دروازه این بارو در وسط دیوار غربی قرار دارد و دارای دری چوبی و آهن کوبی شده میباشد. در پایه های طرفین و طاق جناغی آن سنگ تراش با حجاری های ظریف به کار رفته و نقش برجسته ای از مریم و کودکی عیسی در پیشانی طاقنمای آن به چشم می خورد.
ساکنین آن اغلب دارای اقلیت های مذهبی هستند، جلفا همینطور از طبیعت بسیار زیبایی برخوردار است که زیباییهای آن شما را مجذوب خود خواهد کرد.کلیسای سنت استپانوس در جلفا و در شهرستان جلفا قرار دارد که در سده ی نهم میلادی ساخته شده است. مطابق با اسناد تاریخی موجود این کلیسا دومین کلیسای مهم ارامنه در ایران محسوب می شود که اولین آن قره کلیسا در آذربایجان غربی است.
متاسفانه این کلیسا در اثر زلزله ای شدید دچار آسیب جدی شده که در دوران صفویه مورد مرمت و بازسازی نیز قرار گرفت. این کلیسای زیبا در دامان طبیعت در قلب کوه های منطقه بین منطقه مرزی جلفا و جمهوری آذربایجان و در کناره رودخانه ارس و در دامنه بلندی هایی به نام ماغارد بنا شده و بنا به همین موقعیت جغرافیایی در منابع کتب ارمنی به آن (دیر ماغارد) نیز گفته شده است.
لازم به ذکر است که کلیسای سنت استپانوس در جلفا، قره کلیسا در آذربایجان و کلیسای زور در فهرست جهانی یونسکو به ثبت رسیده اند.کلیسای استپانوس درون دژی استوار نیز واقع می باشد و ارمنیان به مجموعه بناهایی که در این گونه دژها بنا می کردند وانک میگویند. این کلیسا مورد احترام تمام مسیحیان و تقریبا تمامی ادیان است اما در واقع به شاخه مسیحیان گریگوری (پیروان گریگور روشنگر) که ساکن ارمنستان هستند تعلق دارد. در یک روز از سال هزاران نفر از ارمنیان در این نقطه گردهم میآیند تا ضمن زیارت، مراسم و مناسک خاص خود را به جای آورند.
ترجمه: شیرین میرکرمی مجله ارم بلاگ