وبلاگ سرگرمی و دانستنی ها
» جاذبه های گردشگری در ایران - استان زنجان
تاریخ، فرهنگ ، صنایع دستی و گردشگری
يکی از نواحی تاريخی سرزمين ايران است و کاوشهای باستان شناختی و آثار باقيمانده تاريخی ، ديرينگی و قدمت آن را نشان می دهند .تاريخ بنای شهر زنجان را هم زمان با سلطنت اردشير بابکان دانسته اند و در آن زمان آنرا شهين يعنی منسوب به شاه می ناميدند . گفته ميشود که اين نام طی قرون و اعصار به زنگان و سپس به زنجان تبديل شده است .
فتح زنجان توسط اعراب در زمان خلافت عثمان و توسط سردار عرب براء بن عازب صورت گرفت و در اين دوره ، اين شهر ، شهری آباد و پرنعمت بوده است .در قرن 4 و 5 هجری قمری ، زنجان به علت داشتن چراگاه های وسيع ، مورد توجه قبيله های ترک نژاد قرار گرفت و قبيله های گوناگون ترک در زنجان و نواحی مختلف آن ، بويژه در چمن سلطانيه ، مسکن گزيدند .
حمله مغول ، شهر زنجان و آباديهای اطراف آن آسيب فراوان ديد . سپس ايلخانان مغول به اين شهر توجه فراوان نشان داد ، مخصوصا" سلطان محمد خدابنده ، از زمانی که مذهب تشيع را پذيرفت ، در توسعه اين ناحيه کوشيد و زمينه تبديل آن به يک مرکز اسلامی رافراهم کرد تا پس از آن در اندک زمانی به يکی از مراکز مهم سياست و تجارت تبديل گردد .
تاريخ زنجان در سده های بعدی نيز گزارشگر حوادث مختلف سياسی است. اين شهر شاهد رويدادهای سياسی ، اجتماعی و مذهبی نظير شورش علی محمد باب ، مبارزات ملوک الطوايفی ، نهضت مشروطيت ، تاخت و تاز فئودال ها ، درگيری دموکرات های آذربايجان بوده است . هرچند برخی از اين رويدادها ، رهاوردی جز ناملايمات فرهنگی ، اقتصادی و اجتماعی برای مردم اين شهر نداشته اند ، اما هرگز فرهنگ و مدنيت استعماری در اين شهر نفوذ نکرده است و اکثر قريب به اتفاق مردم همچنان در حفظ شعاير مذهبی و سنتی خود پابرجا و اسوار باقی مانده اند . اين منطقه زادگاه بزرگانی چون شيخ شهاب الدين سهروردی و علمای نامی ديگری بوده است که مايه فخر فرهنگ ايرانی و اسلامی هستند .
قریه قروه واقع در استان غربی
این روستا در کنار جاده ای است که تاکستان را به ابهر وصل می کند و از نظر جغرافیایی در یک دشت طبیعی قرار دارد. در اصل روستاییان گاو پرورش می دهند یا در مزارع کار می کنند. آنها با تولید و فروش محصولات لبنی و صنایع دستی ، درآمد خود را به دست می آورند.
رودخانه ابهر از طریق روستای قروه مار می کند و زمین را سبز و حاصلخیز می کند. بخشی از انبوهی از سنگ آهک که قدمت آن به دوران زمین شناسی کواترنر (چهارم) بر می گردد در شمال رودخانه واقع شده است. جرم سنگ آهک به گونه ای شکل می گیرد که سطح خشن بسیار بالاتر از سطح زمین بایستد. به نظر می رسد که محلی ها از این ویژگی استفاده کرده اند تا روستای خود را بسازند به گونه ای که از امنیت و ایمنی بالایی در برابر بزرگراه ها و غارتگران برخوردار باشد.
بر این اساس ، آنها خانه های روستایی را بر روی آن توده سنگ بنا کرده اند به گونه ای که دیواره های بیرونی خانه ها به طور عمودی با دیواره توده سنگ آهک درست شده است. به این ترتیب ، دیوارهای خانه ها دقیقاً در بالای دیوارهای سنگی قرار دارند و این روستا را غیرقابل نفوذ می کند.
به نظر می رسد مسیر ورود به روستا با در نظر گرفتن مسائل ایمنی طراحی شده است. بقایای خانه های ساخته شده در کوه کاملاً مشهود است و منظره ای زیبا ایجاد می کند.
از بناهای تاریخی موجود در این روستا می توان به مسجد بزرگ ، پلی باستانی بر فراز رودخانه ابهر و چندین آبراه قدمت به دوران صفویه اشاره کرد. با قدمت 1025 هزار سال ، مسجد بزرگ قروه یکی از بناهایی است که در دوره
سلجوقی ساخته شده و از معماری بی نظیری برخوردار است.
آداب مهمان داری
در منطقه حائز اهميت است. عموما مهمان در ميان مردم زنجان، از هر طبقه و گروه که باشد دارای مقام و منزلتی بس بزرگ است. اصولا تمام شئون زندگانی بر اساس نحوه پذيرايی از مهمان مترتب گرديده است، گويی همه چيز از برای مهمان است. برای مثال از تهيه مسکن تا تدارک مايحتاج زندگی،در امر پذيرايی در نظر گرفته می شود اطاق خوب، لوازم عالی، فرشهای زيبا و بالاخره وسايل خواب راحت همه از برای مهمان است .
اماکن تاريخی
مهمترين آن قلعه بهستان متعلق به دوره هخامنشيان ، حسينيه روستای قلعه ارزه خوران اواخر قاجاريه ، مقبره مولانا همتی انگورانی (قرن دهم هجری ) قلعه کليسا در روستای کليسا ، گنجعلی بيگ قلعسی در روستای گنج آباد ، قلعه ياستی قلعه در روستای ياستی قلعه ، منجيق ليق در روستای ياستی قلعه دوره ساسانی ، گيلار تپه قرن 6 هجری قمری در روستای قلعه جوق سياه منصور ، اورتا تپه قرن 602 هجری قمری در روستای ياستی قلعه ، تپه تکلی کانی قرن 109 هجری قمری روستای پری ، قبرستان گورتپه در روستای ينگيجه ، درياچه طبيعی خندقلو ، يخچال طبيعی قوشقار ، قلعه جوق سياه منصور می توان نام برد .
بنای تاریخی رخت شوی خانه
این بنای معروف در بابا جمال چوکوئی زنجان واقع شده است. این بنا توسط دو برادر به نام های مشهد اکبر (معمار آن زمان) و مشهدی اسماعیل (یک ماسون) ساخته شده است. این ساخت و ساز را می توان به دو بخش تقسیم کرد. می توان گفت که اولین "مراقبت کننده" و مدیریت ، و سپس منطقه اتاق شستشو است. اولی مربوط به حیاط دربار و محوطه های مسکونی است که شامل دو اتاق به همراه یک ورودی است. قسمت دوم ، منطقه اتاق شستشو است که می توان دوباره به بخش های مختلفی از جمله دسته مخزن آب که سقف آن از نظر زیبایی معماری است ، طبقه بندی کرد. بخش دیگر اتاق اصلی شستشوی اصلی یا اصلی است که از صفحات سنگ و ملات ساخته شده است. در داخل این ساختمان از تکنیک های منحصر به فرد معماری غرق است. قابل ذکر است که لباس ها را می توان در اینجا در چهار مرحله شستشو داد - ابتدا از انتهای کانال آب شروع می شود و از طرف دیگر خاتمه می یابد. علاوه بر حمام های پا ، همچنین سیستم فاضلابی که در زیر حمام های کف پا برنامه ریزی شده بود ، مشاهده می شود ، از این رو آب فاضلاب را به سیستم فاضلاب شهر منتقل شده است
بازار قدیمی زنجان
این بازار در شبکه باستانی شهر واقع شده است و از دو بخش مانند Bazaar-Bala یا بخش بالایی و Bazaar-Paieen یا بخش پایین (Bazaar) تشکیل شده است. بازار زنجان ، در زمان سلطنت آقا محمدخان قاجار در سال 1205 هجری افتتاح شد. و در زمان سلطنت فتحعلی شاه ، 1213 ق. شاهزاده روسی آلیکسیس سلتیکوف در سال 1216 هجری از این بازار بازدید کرد. در بازار پایین علاوه بر کالاهای محلی ، کالاهایی از روستاهای اطراف نیز فروخته می شد. امروزه از این بخش به عنوان انبار کالاهای وارداتی استفاده می شود. دو تا از کاروانسراها یا مسافرخانه های محلی و باستانی این بازار سرای ملک و سریای گلشن است. اینها در سال 1345 هجری تعمیر و نوسازی شده است. دو مسجد نیز بخشی از این مجموعه است که به مسجد آقا شیخ فیاض و مسجد میرزا معروف است. دو حمام عمومی نیز در اینجا با نام های بولوری و معینی وجود دارد. بخش بازار فوقانی از بازارهای قیصریه و بازارهای حجت الاسلام والمسلمین امامزاده و عبدالعلی بیگ تشکیل شده است. این بازارچه به 8 بخش (هرکدام از واحدهای صنفی خاص) از جمله ، بازرگانان جواهرات ، منسوجات ، ظروف مخصوص پا ، وسایل کلاه ، زین سازان ، فروشندگان میوه و غیره تقسیم شده است.
فلزی نوعی ظرافت از فلزات جواهرات ، معمولاً از جنس طلا و نقره است ، که با مهره های ریز یا نخهای پیچ خورده ساخته شده است ، یا هر دو به صورت ترکیبی ، با هم لحیم شده اند و یا به سطح یک شیء از همان فلز ساخته شده اند و در نقوش هنری چیده شده اند.
رشته های فلزی همیشه یکی از اصلی ترین صنایع دستی استان زنجان به حساب می آید. این هنر در زنجان به حدی پیشرفت کرده است که طی دو سال گذشته ، دو هنرمند به نامهای عبدالحمید محار و محسن یزدشانشناس برای هنر خود عناوین یونسکو را کسب کرده اند.
در صنعت فیبرگری ، استاد هنر فلز را ذوب می کند و آن را در قالب مخصوصی قرار می دهد و سیم هایی به قطر 1 سانتی متر تولید می کند. این سیم ها به میله های نقره ای با قطر یک میلی متر تبدیل می شوند تا در فیلرنگ مورد استفاده قرار گیرند.
با قرار دادن این سیم ها در قالب هایی که معمولاً از تخته و موم ساخته می شوند و شکل های مختلفی به آنها می بخشند ، سیم های نقره با حرارت متصل می شوند و سپس انواع مختلفی از ظروف از آنها ساخته می شوند. چکش ، گرم کردن ، نورد و قالب گیری از جمله کارهایی است که توسط یک استاد هنر انجام می شود.
مهمترین و محبوب ترین طرح های زنجان اشک و برگ است.شاید رونق این هنر به دوران سلجوقی برگردد. با این حال ، بر اساس بقایای مانده از دوره صفویه این دوره می تواند اوج شکوفایی آن تلقی شود.
این آثار هنری دست ساز به قدری زیبا و ظریف است که امروزه آنها موزه ها ، مجموعه های هنری خصوصی و خانه های افرادی که در مناطق مختلف جهان زندگی می کنند را زینت می دهند.
غار تاریخی گالجیک
این غار در ارتفاعات روبرو روستای حاج آرا زنجان واقع شده است. در حال حاضر هیچ امکاناتی برای جاده وجود ندارد و تنها راه رسیدن به آنجا سفر است. این غار بزرگ از کانسارهای سنگ آهک پدید آمده است. بقایای موجود در این غارها حداقل به هزاران سال و حداقل 16-30000 سال قبل از میلاد برمی گردد. در داخل غار برخی از دستگاهها ، ابزارها ، تیغه های سنگی و حتی اسکلت حیوانات شکار شده یافت شده است. کانون توجه این واقعیت است که ماقبل تاریخ با توجه به محدودیت های خاصی در مورد سکونت در این غارها و محدودیت های تعیین شده نسبت به یکدیگر رعایت شده است ، که باعث روشن شدن نور می شود.
غار كاتالاه خور گرماب
این غار در 140 کیلومتری واقع شده است. جنوب غربی زنجان ، در دامنه‌های جنوبی کوه‌های سقزلو. ورودی این غار 6-8 متر است. بالاتر از یک رودخانه خشک. زیبایی این غار به دلیل شکل گیری استالاگمیت ها و استالاگمیت ها به دلیل بارش کلسیمی افزایش یافته است. علاوه بر این ، این یخچالها از پشت بام به حالت تعلیق درآمده و این آویزهای مخروطی شکل به دلیل ناخالصی های مختلف ، چند رنگ هستند ، در حالی که برخی کریستالهای روشن هستند. در معابر بزرگتر ، یک ترفند ثابت از آب وجود طرح های زیبایی را به شکل های قابل توجهی شبیه به گل کلم به ارمغان آورده است (به دلیل وجود ماده ترشح شده ، به همان شباهت دارد) این گل های گل کلم نیز چند رنگ هستند. در غارهای کفپوش نیز می توان اسکلت یک حیوان چهار پا که به یک ترکیب کلسیفیک شده تبدیل شده است ، اشاره کرد.
کاروانسرای نیکپی
این کاروانسراها تقریباً به کلی نابود شده است و تنها بخشی از آن باقی مانده است. این واقعیت ساخته شدن با آجر قرمز را نشان می دهد و از نظر معماری این کاروانسرا با چهار ایوان است.
غار خرمنه‌سر
در ارتفاعات کوه‌های خرمنه‌سر در روستای شاه نشانه واقع شده است. یک نوع گرانیت و سنگ آهک سفید ستون ها و آویزهایی (استالاگیتی و استالاگمیت) را که بسیار شبیه به لوستر است ،معلق از سقف غار تشکیل داده است. نیازی به گفتن نیست که این ویژگی طبیعی بر زیبایی آن افزوده است. در نزدیکی قله کوه خرمنه سر یک دهانه درهم تنیده ، مانند پنجره وجود دارد ، اما این ورودی نباید با دهانه واقعی غار اشتباه شود ، زیرا هیچ ارتباطی با همان ندارد. در بالای باز یا دهانه غار ، شکاف بزرگی وجود دارد که به یک اتاق شباهت دارد ، که در اطراف آن شکافهایی کوچکتر وجود دارد.
یادگارهای باستانی ایران
پس از فروپاشی یک خانه قدیمی در شهر ایران زنجان ، برخی از غذاهای عتیقه ای یافت شده است قدمت آن تقریباً به هزار سال پیش باز می گردد. این مجموعه سفال ها توسط مردی پیدا شده است که خانه وی به دلیل بالا رفتن آب در قسمت قدیمی شهر ویران شده است.
این مرد بلافاصله پس از یافتن یادگار ، یادگارها را به اداره میراث فرهنگی این شهر رسانده است. علاوه بر موارد کشف شده توسط صاحب این خانه ، یک سازه نیز در محل کشف شده است.
مطالعات اولیه نشان می دهد که ظروف متعلق به دوره های بین 400 تا 600 هجری و دوره سلجوقی است."
مطالعات دقیق باستان شناسی باید روی این ظروف انجام شود اما آنچه مسلم است این است که آنها متعلق به دوران پس از اسلام هستند.سفالهای کشف شده در زنجان ثابت می کند که تاریخ این شهر به زمان حمله اعراب به ایران بر می گردد ، اما متون تاریخی بر تاریخ قدیمی این شهر تأکید دارد.
این قطعات و ظروف ثابت می کنند که شهر زنجان در دوران اسلام وجود داشته است ،چاقو، چاروق ،مس زنجان، جاجیم ،فرش ،گلیم ،جوراب و دستکش‌بافی،حکاکی وری فلز،منجوق‌دوزی و گل‌دوزی، نمدبافی، گیوه‌بافی، منبت، رنگرزی، تابلوی خاتم و مینیاتور،لباس‌ها و پارچه‌های سوزن دوزی، کیسه‌های حمام
صنایع دستی زنجان
مانند بسیاری دیگر از شهرهای ایران صنایع کاربردی است. از معروف ترین صنایع دستی زنجان چاقوی آن است که در هر خانه ای شاید شاهد آن باشیم. ملیله و چاروق نیز از دیگر صنایعی هستند که مرکز ساخت شان در این شهر می باشد.
شهرستان زنجان مرکز استانی با همین نام در شمال غربی ایران است که حدود 430 هزار نفر جمعیت دارد. مردمان زنجان ترک های آذربایجانی هستند و زبان آن ها نیز ترکی آذربایجانی است. اگر به زنجان سفر کرده باشید کمی در خیابان های مرکز شهر قدم زده باشید حتما در ویترین دکان های بازار سنتی آن چاقو و ملیله و ظروف مسی را به وفور دیده اید. صنایع دستی زنجان کاربردی و تزئینی هستند و در زندگی روزمره کاربرد دارند.
ملیله کاری
از مهمترین صنایع دستی زنجان میتوان ملیله کاری را نام برد. زنجان و اصفهان از مراکز تولید این صنایع دستی شکیل و گرانبهای ایرانی هستند.برخی به اشتباه این هنر را اصفهانی میدانند در حالی که این هنر در زمان حکومت پهلوی ها به اصفهان رفت. زنجان مرکز اصلی تولید هنر ملیله است. طبق مشاهدات تاریخچه ی این هنر به حدود 2 تا 3 هزار سال پیش باز می گردد اما با توجه به این که این هنر با استفاده از فلزاتی گرانبها چون طلا و نقره تولید می شود آثار زیادی از گذشته به جا نمانده است زیرا این زیور آلات و ظروفی که نتیجه ی این هنر بودن در جنگ ها به غارت برده می شدند.
بته جقه ملیله کاری شده با مفتول نقره
ملیله سازی به کمک مفتول های بسیار باریک طلا یا نقره انجام می شود. و هنرمند وقت زیادی را صرف تهیه و تولید ظروف و زیورالات ملیله کاری می کند.
چاقو سازی
نام زنجان که به میان می آید چاقوی زنجان در ذهن نقش می بندد. چاقوی زنجان پیشینه ای چند هزار ساله دارد که گواه این ادعا سلاح های جنگی ای است که در معدن نمکی زنجان یافت شد. در برخی منابع زنجان را پایتخت ساخت سلاح در زمان هخامنشیان می دانند. از شاخصه های اصلی چاقوی زنجان تیغه یک دست و دسته ی آن است. چاقوهایی که امروزه در کارخانه ها تولید می شوند تیغه های یک دستی ندارند و جنس دسته آن ها پلاستیک است.
دسته‌سازی چاقو یک هنر تخصصی محسوب می‌شود. دسته‌ها در چاقوهای آشپزخانه ساخت زنجان به صورت سه‌تکه ساخته می‌شوند و ساخت آنها مراحل متعددی دارد اما دسته چاقوهایی را که در کرمان و شهرهای دیگر تولید می‌شوند داغ و با فشار جزئی به تیغه پیچ می‌کنند که کار تخصصی محسوب نمی‌شود.
مسگری
صنعت استفاده از مس در زنجان به بیش از هزار سال برمی گردد؛ که همزمان است با سلطنت سلجوقیان در ایران. صنعتگران زنجانی در این دوره آفتابه لگن های مسی برای این قوم می ساختند. متاسفانه تعداد زیادی از این آثار به جای نمانده است زیرا این ظروف را بعاد از مدتی مستعمل شدن به کوره ی ذوب فلز می سپردند تا دوباره بتوانند آن را احیا کنند. اوج این هنر هم مربوط به همان دوره ی سلجوقیان بر می گردد. انواع گوناگونی از ظروف مسی در زنجان تولید می شوند. مانند دیگ‌های بزرگ و کوچک، تیانچه، دیزی مسی، آبکش مسی، قابلمه و تابه مسی
بازار مسگرهای زنجان
حدود 10 سال پیش بازار مس گران زنجان رونق خوبی داشت اما با روی آوردن مردم به خرید ظروف کارخانه ای و از جنس فلز ها و آلیاژ های دیگر رونق این بازار نیز از میان رفت. اما به گفته ی خبر ها در سال های اخیر با روی آوردن دوباره ی مردم به این جنس از ظروف این بازار دوباره رونق گرفته و صنعت گران این عرصه به سر کار خود بازگشته اند.
چاروق
از پای افزار های باستانی ایرانی است که مرکز ساخت و استفاده ی آن شهر قوچان و زنجان بوده است. چاروق کفشی چرمی است که بند های آن به ساق پا بسته می شود. البته نوع قدیمی چاروق این گونه است و و در صد سال اخیر با ابداعات استاد کار چاروق ساز زنجانی آقای اصغر خطیبی چاروق با هفت مدل جدید تولید شد که در حال حاضر تنها دو تا سه مورد آن تهیه و تولید می شود. چاروق ها چرمی هستند و در اکثر مواقع رویه ی آن ها مزین به نخ های ابریشم و گلابتون است.
چاقوسازی
کیفیت چاقوی زنجان زبانزد خاص و عام است و قدمت ساخت آن به دوران صفویه می‌رسد. کیفیت، دوام و برندگی چاقوی زنجان از جمله عواملی است که شما را به تهیه آن تشویق می‌کند.
چاروق دوزی
چاروق نام یک پاپوش قدیمی بدون پاشنه و از جنس چرم خام است که با تسمه‌هایی بلند به ساق پا بسته می‌شد و چوپانان از آن استفاده می‌کردند. امروزه نوعی پاپوش در زنجان با نام چاروق با نوکی عقابی و برگشته تولید می‌شود که بدون بند و تسمه است. در تهیه این نوع چاروق از چرم قرمز استفاده می‌شود و به دلیل شکل خاص و ظریفش توسط بانوان شهر به عنوان روفرشی مورد استفاده قرار می‌گیرد. چاروق امروزی دارای پاشنه و کفی چرم است و رویه آن را با استفاده از نخهای ابریشم و گلابتون به رنگ‌های مختلف تهیه می‌کنند.
مسگری
با عبور از میان بازارهای زنجان متوجه صدای فعالیت مس‌گرانی می‌شنوید که در حال تولید مصنوعات مسی هستند. این استان یکی از مراکز مسگری ایران به شمار می‌رود و انواع ظروف مسی از جمله مجمعه، دیگ (یا یداخ) کاسه، آفتابه و لگن در این استان وجود دارد.
ملیله کاری
ساخت وسایل نقره‌اى و گاها طلایی به صورت ملیله‌کارى از جمله کارهایی است که در زنجان شهرت فراوان دارد. این هنر امروزه اهمیت زیادی در زنجان دارد چرا که این شهر به عنوان شهر جهانی ملیله از سوی شورای جهانی صنایع‌دستی انتخاب شده است. ملیله کاری در تزیین انواع پایه‌هاى استکان، سینى، قاشق و چنگال غذا و چایخورى، کاسه، گلدان، قاب عکس و پارچه کاربرد دارد و برای ساخت زیورآلات نیز از این هنر استفاده می‌کنند.
سفالگری
وجود آثار و شواهد تاریخی نشان از رواج هنر سفالگری در زنجان از گذشته‌های دور دارد. امروزه ظروف مختلفی مانند خمره، کشک‌ساب، کوزه و تنور در استان زنجان و در روستاهای سلطانیه، بلوبین، گلابرسفلی و علیا و قلتوق با هنر سفالگری ساخته می‌شوند.
قالی بافی
در زنجان مانند بسیاری از نقاط دیگر ایران توسط روستاییان انجام می‌شود و روستاهای بیدگینه و قلتوق مرغوب ترین قالی زنجان را می‌بافند.
گلیم بافی
گلیم‌های پشمی با نقوش حیوانی، گیاهی و هندسی در کارگاه‌های مختلفی در زنجان تولید می‌شوند و یکی از صنایع دستی این استان به شمار می‌روند. مهمترین مراکز گلیم‌بافی در روستاهای قره پشتلو و انگوران قرار دارند.
جاجیم بافی
محصولی است که از پشم تابیده الوان بافته می‌شود و برای پیچیدن رختخواب و مانند آن کاربرد دارد. جاجیم معمولا به رنگ روشن و با طرح‌های ساده تولید می‌شود و گاهی از نخ پنبه‌ای خام، نخ ابریشمی و کاموا نیز در بافت آن استفاده می‌کنند.
سوغات خوراکی زنجان
نان اردک
نوعی نان سنتی در زنجان است که با آرد نان بربری، تخم مرغ، شیر، شکر، بکینگ پودر و روغن و گاهی آب پنیر درست می‌شود. خمیر حاصل از این مواد را در داخل روغن سرخ می‌کنند. در گذشته در پخت این نان از تخم مرغ و بکینگ پودر استفاده نمی‌کردند؛ اما به مرور این مواد به دستور تهیه این نان افزوده شده‌اند.
نان برنجی
گفته می‌شود که نان برنجی را برای اولین بار در شهر زنجان طبخ کردند و سپس پخت آن در شهرهای دیگر رواج یافت. هنوز هم پخت نان برنجی در زنجان رونق دارد و می‌توانید آن را به عنوان سوغات تهیه کنید. گلاب، تخم مرغ، پودر قند، آب، آرد برنج، تخم خرفه، روغن کرمانشاهی یا کره مواد اولیه این شیرینی خوشمزه هستند.
سقز
در واقع صمغ یا شیره غلیظ درختی به نام بنه یا درخت پسته وحشی است که در فصل پاییز به طور طبیعی یا با ایجاد شکاف از آن خارج می‌شود. این ماده علاوه بر اینکه مانند آدامس مورد استفاده قرار می‌گیرد دارای خواصی همچون کمک به هضم غذا، رفع بوی بد دهان و جلوگیری از پوسیدگی دندان ها نیز هست و از آن به عنوان ضماد (مرهم زخم) نیز استفاده می‌کنند.
شیرینی شستی
شستی را می توان معروف‌ترین شیرینی زنجان دانست. این شیرینی خوشمزه به روشی ساده و با ترکیب آرد، پودر قند و کره تهیه می‌شود.بعد از ورز دادن و آماده شدن خمیر شیرینی، استادکار با انگشت شست یا یکی از انگشتان دستش، فشاری به میان خمیر وارد می‌کند تا شکلی خاص به آن دهد و مایه شیرینی بتواند در آن جای گیرد.
نان چایی زنجان
نای چایی یا به زبان ترکی چای چؤره‌گی از خوشمزه‌های زنجان است که در ماه رمضان جایگاه خاصی در سفره افطار دارد. این نان خوشمزه در سراسر سال و در همه محله‌های زنجان طبخ می‌شود و تخم مرغ، شیر، شکر، روغن، آرد، وانیل، هل و شربت مواد اولیه آن را تشکیل می‌دهند.
آبگوشت هرس زنجان
نوعی آبگوشت است که به طور سنتی در شهر ایران زنجان پخته می شود ، حاوی آلو ترش و سایر مواد تشکیل دهنده آن است که آن را به یکی از خوشمزه ترین غذاهای ایرانی تبدیل می کند.
آبگوشت به اصطلاح هرس زنجان مدت هاست که مورد توجه مردمی در شهر زنجان در شمال غربی ایران است. همچنین در سایر شهرها مانند ملایر ، همدان ، بروجرد و نهاوند از محبوبیت بالایی برخوردار است.
آبگوشت نیز در بین گردشگران و بازدید کنندگان محبوب است. این مواد شامل پالس و زردآلو خشک از جمله موارد دیگر است و غذا پس از پخته شدن با شربت انگور و سرکه انگور سرو می شود.
گردو، بادام، زیتون
در زنجان می‌توانید محصولات کشاورزی همچون گردو، بادام و زیتون را نیز تهیه کنید. شاید زیتون را به عنوان یکی از سوغاتی های گیلان بشناسید؛ اما بد نیست بدانید زیتون طارم از زیتون‌های مرغوب به شمار می‌آید و این شهرستان یکی از تولیدکنندگان بزرگ زیتون است.
سبزیجات کوهی
زنجان در منطقه‌ای کوهستانی قرار گرفته است و به دلیل بارندگی، گیاهان بسیاری در این منطقه رشد می‌کنند. در سفر به زنجان می‌توانید با مراجعه به بازارها، سبزیجات کوهی این استان را که دارای خواص بی‌شماری هستند به عنوان سوغات تهیه کنید. از جمله این سبزیجات میتوان به غازیاقی، گل آقا (تره کوهی)، ماتار، پیاز کوهی و ... اشاره کرد.
پوشاک زنان
نوع لباس در شهرستان زنجان به ویژه پوشاک زنان در ضمن سادگی، بسیار زیبا و متنوع است.
سرپوش: برای سر معمولاً از سه نوع پوشش استفاده می‌شود: ابتدا با پارچه‌ای به نام «پوشن»، روی سر و قوس پیشانی را محکم می‌بندند، سپس به منظور محافظت از پوشن، «چنه‌آلتی» (زیرچانه) را به سر می‌بندند. چندالتی از سکه‌های قلابدار به هم پیوسته و منجوق‌های رنگارنگ تشکیل شده است و از زیر چانه تا فرق سر پیچیده می‌شود. پوشش سوم «یاشماق» (روسوی) است که برای پوشش دهان، چانه و گردن استفاده می‌شود.
چرقد: روسری است و از پارچه «گوزگوز» یا «حریال» (ابریشم) تهیه می‌شود. این سرپوش در روستاهای آب بر و آستاگل «یایلیق» و در روستای ئیدی بلاغ «آق چرقد» نامیده می‌شود. زنان جهت حجاب گوشه‌ای از روسری خود را جلوی دهان خود می‌گیرند که به آن «یاشماق» گویند.
قره یایلیق: روسری به ابعاد است و از پارچه‌های مختلف گل‌دار با زمینه مشکی تهیه می‌شود. این روسری فقط مورد استفاده زنان روستای آب بر است.
شال: روسری ابریشمی است و زنان بالای بیست و پنج سال آن را به دور سر خود می‌بستند. این سرپوش مورد استفاده زنان روستاهای گنبد و کاروانسرا بود. با ذکر این نکته که در روستای کاروانسرا این سرپوش «پوشن» نامیده می‌شود.
چادر شب: این سرپوش را زنان با توجه به توان مالی خویش از پارچه‌های رنگی تهیه می‌کنند. این سرپوش در روستای آب بر «چادیر»، در روستاهای گنبد و ئیدی بلاغ «چرشو»، در روستای اورتا بلاغ «چرشاب»، در روستای کاروانسرا «چرشاد»، در روستای دلگی «چارشاب» و در سایر نقاط «چادر نامیده می‌شود.
روبند: روبند اغلب در مسافرت‌ها و مراسم مورد استفاده قرار می‌گرفت. روبند در ناحیه جلوی چشم باز و در قسمت پیشانی بند، پارچه‌های داشت و زنان می‌توانستند آن را در پشت سر گره بزنند. روبند در روستای کاروانسرا «اوربند» و در روستای آب بر
«آغ روبان» نامیده می‌شود.
کله یاغی: روسری از جنس ابریشم است که در روستای اورتا بلاغ به هنگام بردن عروس به پیشانی او می‌بندند.
بالاتنه: پوشش بالاتنه ابتدا «جلیزقا» (جلیقه) است که آستین ندارد. نوع آستین‌دار این پوشش «سل» نام دارد و مورد استفاده متمولین است. معمولاً زیر جلیزقا «گوینگ» می‌پوشند. گوینگ اندکی از جلیزقا بلند‌تر است و طرح‌های متنوع و رنگارنگ دارد. زیر گوینگ پوششی به نام «تومان» می‌پوشند که دو نوع است: تومان بلند «شلیته» نام دارد و معمولاً افراد چهل سال به بالا آن را می‌پوشند. تومان کوتاه «قصا تومان» نام دارد و مورد استفاده جوانان است.
تن پوش
کوی نک: پیراهنی آستین‌دار با دگمه‌هایی در سر دست و یقه‌ای گرد است. این پیراهن متشکل از دو قسمت بالا تنه و پایین تنه است. نیم تنه این پیراهن گشاد و طرفین آن از قسمت پایین دارای چاک است. برای تزیین لبه چاک‌ها دور آن را یراق و منجوق می‌دوزند. بلندی پیراهن جوانان تا روی زانو و بلندی آن در لباس زنان مسن یک وجب بالای مچ پا است.
تومام (تُنبان): دامن چین‌دار گشادی است و دور تا دور لبه پایینی آن را برای تزیین یراق رنگی می‌دوزند. تومان در ناحیه کمر با بند پشمی به نام «تومان باغی» محکم می‌شود. اندازه تومان جوانان کوتاه‌تر از تومان پیرزنان است. تومان را اغلب از پارچه‌های حریال، ناصریه تهیه می‌کنند.
پاچین: پیراهنی متشکل از دو قسمت بالا تنه و پایین تنه است. بالا تنه ساده و پایین تنه گشاد و چین‌دار است و تا روی مچ پا می‌رسد. پوشیدن این پیراهن سابقاً در روستای دلگی و گنبد معمول بود.
پسته: جلیقه‌ای از پارچه مخملی است و برای تزیین دور یقه آن را یراق و سکه می‌دوزند. اگر چه این جلیقه از ناحیه جلو باز است، ولی با سه یا چهار دگمه بر روی هم محکم می‌شود. این جلیقه در طرفین دو چاک به اندازه تقریبی چهار الی پنج سانتی‌متر دارد. همچنین در قسمت جلوی آن دو جیب کوچک دیده می‌شود. این تن‌پوش در روستای گنبد «جلتقا» و در سایر نقاط «جلیقا» نامیده می‌شود.
یل: کتی آستین‌دار مانند کت‌های امروزی از جنس پارچه‌های ابریشمی در رنگ‌های یک‌دست سنگین است و جیبی در زیر بغل برای نگهداری سکه و پول دارد. بلندی یل تا روی کمر می‌رسد. دور یقه یل را برای تزیین سکه‌دوزی می‌کردند.
ارخالیق: ارخالیق مانند یل است، با این تفاوت که بلندی آن کمی پایین‌تر از کمر می‌رسد.
شلوار: شلوار معمولاً از پارچه تیره رنگ و ضخیم انتخاب می‌شود. شلوار دیگری تحت عنوان «نیم ساق» وجود دارد، از این شلوار در میهمانی‌ها و مسافرت‌ها استفاده می‌شود. این شلوار نوعی جوراب شلواری است و در قسمت پا به جوراب مجهز است.
پاپوش در این منطقه کفش را «ایاخ قابی» ayaxqabi می‌نامیدند و دارای انواع مختلف بود:
دوواندی مخملی : کفشی پاشنه‌دار، از جنس چرم و تقریباً به شکل پوتین است. این کفش در مراسم‌ها و مسافرت‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفت.
ابهر ایاخ قابسی (کفش ابهری) : کفشی از جنس چرم با پاشنه بلند است و در شهر همدان ساخته می‌شود.
شیب رو: نوع دیگری کفش چرمی با پاشنه متوسط است و اغلب در مسافرت‌ها و مراسم مورد استفاده قرار می‌گیرد. این کفش اغلب مورد استفاده طبقات مرفه جامعه است.
کالیش: نوعی کفش پلاستیکی (رزینی) با پاشنه بسیار کوتاه است و هنوز هم مورد استفاده زنان روستایی قرار دارد.
چاروق: یکی دیگر از پاپوش‌های زنان شهری است و دارای زرق و برق و پاشنه است و توسط استادان این فن در خود شهر زنجان به شکل دمپایی تهیه می‌شود. کف چاروق از چرم دباغی شده است و رویه آن با نخهای گلابتون دوخته می‌شود.
جوراب: پاپوشی از جنس پشم گوسفند است و در نقش‌های مختلف توسط خود زنان روستایی بافته می‌شود.
زیورآلات
انواع زیورآلات زنان عبارتند از: انگشتر، النگو و بریماق ( چند ردیف سکه و منجوق) که خود از سکه‌های پول قلابدار از تار منجوق آویزان شده و از چند ردیف تشکیل شده است.
