» جاذبه های تاریخ بهشهر مازندران| مجموعه تاریخی باغ عباس آباد
باغهای ایرانی در میراث جهانی یونسکو
در 9 کیلومتری شهرستان بهشهر و در دامنه رشته کوههای البرز و در میان جنگلهای انبوه قرار گرفته و از جمله مهمترین و بزرگترین باغهای تاریخی ایران است که به عنوان یکی از باغهای ایرانی در میراث جهانی یونسکو ثبت شدهاست. این مجموعه شامل سد عباسآباد، مخزن و دریاچه سد، گل باغ، کاخ، حمام، آسیاب آبی و دو برج آجری میشود. این مجموعه به دستور شاه عباس اول صفوی در سالهای 1020و 1021 هجری قمری در محلی که پیشتر خرگوران نام داشت ساخته شدهاست و در حال حاضر مهمترین باغ غیر کویری ایران بهشمار میآید. وسعت آن نزدیک به 500 هکتار است.
بناهای باغ عباس آباد بهشهر
کنترل جریان آب توسط سد و برجبنایی که داخلی دریاچه مصنوعی قرار گرفته است.برج های دیده بانی در شرق دریاچه فضا سازی شمالی صفه و فضا سازی جنوبی حمام مجموعه باغ
دریاچه
سد دریاچه با گنجایش 600 هزار مترمکعب از نوع مخزنی بوده و جنس دیواره سد از ساروج میباشد. این سد توسط سازمان میراث فرهنگی با شماره 745در زمره آثار تاریخی و فرهنگی ایران قرار گرفتهاست.
دریاچه طبیعی عباسآباد با وسعتی بالغ بر 10هکتار با عمارتی در مرکز آن، که در زمان آبگیری دریاچه عمارت با ارتفاعی بالغ بر 18متر به زیر آب میرود و فقط سقف آن همراه با درختچههایی نمایان است
چهار طاقی دریاچه مصنوعی
در میا ن مرکز دریاچه مصنوعی عباسآباد بهشهر بنایی آجری به شکل چهار طاقی وجود دارد که زمانی سطح فوقانی آن بستر بنایی با مصالح چوب و سقفی سفالی را تشکیل میداد. چهار طاقی مذکور در زمان آبگیری سد به زیر آب میرود و تنها سطح فوقانی آن بسان جزیرهای بیرون از آب قرار میگیرد. اساس چهار طاقی بر روی 8 جرز در پیرامون و۱ جرز در مرکز بنا گردید. ابعاد جرزها به صورت تقریباً 4*4 متر میباشد که بر روی یک سکو قرار گرفتهاند. آنچه مهم جلوه میکند عدم وجود پله آجری در بنا و اطراف چهار طاقی میباشد.
این امکان وجود دارد که نخست بنای فوق جهت مقاومسازی سد احداث گردیده باشد سپس با توجه به آبگیری سد به آن کاربری تفریحی داده باشند. با بررسیهای مکرر میدانی پیرامون شیوه انتقال آب به دریاچه دانسته شد که در آن زمان آب دو چشمه مهم قوری چشمه و سرچشمه را از بالادست بر اساس اختلاف سطح شیب دار و همچنین با بهکارگیری «تنبوشه» که توسط دیواری آجری محافظت میگردید به قسمت فوقانی هدایت می کرده است
بر اساس اختلاف ارتفاع دو چشمه مذکور نسبت به چهار طاقی و همچنین قانون ظروف مرتبطه، تنبوشه آب به صورت فواره حوض مرکزی را پر مینمودهاست و آنگاه سر ریز آب آن توسط آب راهها به حوضهای دیگر تقسیم و سپس مازاد آن از چهار طاقی به داخل استخر میریختهاست. جهت کاربری تفریحی عمارت داخل استخر، دسترسی به آن از طریق یک پل چوبی اسکله مانند که در جهت شمال بنای مذکور ایجاد نموده بودند امکانپذیر میگردید.
بنای عمارت علاوه بر کاربردی تفریحی دارای کاربری علمی و فنی در سدسازی بودهاست. بنای عمارت از 8 جِرز در پیرامون ویک جِرز در مرکز بوده؛ جرز مرکزی آن دارای خُلَل و فُرَج شبکهای مرتبط به هم میباشد که در مواقع ضروری به صورت یک سوپاپ عمل میکردهاست، این گونه که اگر بعد از بسته شدن دریچههای سد و آبگیری مخزن آن به سد فشار میآمد یا اگر سد اندکی حرکت مینمود مهندسین سازه سد، آب را از دریچههای سد خالی نمیکردند بلکه تخلیه آب را از مرکز مخزن سد انجام میدادند. بهطور مثال اگر تخلیه آب در موقع اضطراری از طریق دریچه سد انجام میپذیرفت فشار و هجوم آب برای تخلیه شدن خود عامل مهم در سرعت یافتن روند تخریب سد بودهاست. از این جهت برای پیشگیری از تخریب سد در مواقع ضروری (بعد از آبگیری) وجود همان چهار طاقی با جرز مشبک مرتبط به هم ضروری مینماید بدین ترتیب با ساخت چهار طاقی و جرز مشبک وسط سد از تخریب سد جلوگیری نمودهاند. به تصویر 3-جرزهای مشبک در چهار طاقی میان آب گونهای که آب را از مرکز مخزن به وسیلهٔ همان جرز مشبک مرکزی چهار طاقی مکش و سپس آب را از طریق کانالهایی که در زیر سد موجود میباشد به پایین دست (حدود 200متری) هدایت مینمودند تا اینکه از فشار آب بر دهانه سد میکاستند.
وسعت این دریاچه حدود 10 هکتار و عمق آن نزدیک به 10 متر است. این دریاچه بدلیل دسترسی مناسب سواره ، محوطه اتراق، آثار باستانی، شیرینی، آب و هوای مناسب، قابلیتهای توریستی فراوان دارد. دریاچه و باغ عباس آباد بهشهر دارای مساحت 10 هکتار است و عمارتی در مرکز دریاچه دیده می شود که در زمان آبگیری دریاچه ، این عمارت به زیر آب می رود و سقف اش به همراه درختچه هایی هویداست.
صفه سازی شمالی در بالاترین نقطه سکوی مرکزی قرار می گیرد. این سکو ها از جنس سازه های چوبی بوده که به مرور زمان از بین رفته است. جوی ها با جریاناتی که بر صفه ها دارند و آبشارها و حوض های متنوعی را ایجاد می کنند، مناظر چشم نوازی را در باغ عباس آباد بهشهر ایجاد می نمایند.
در باغ تاریخی عباس آباد بهشهر با بررسی حوض های آب و کف سازی های آن در بخش صفه سازی جنوبی می توان فهمید که بخشهای زیادی از این صفه سازی شبیه صفه سازی شمالی بوده، اما از اهمیت کمتری برخوردار بوده است.
در پائین ترین ارتفاع به حمام مجموعه، حمام آب سکوی مرکزی قرار داشته که حمام این مجموعه با کوچکی خود خصوصیات سنتی حمام های گذشته را دارا بود. برای انتقال آب از تنبوشه ها استفاده می گردید و کاشی هایی به رنگ های لاجوردی و فیروزه ای با نقش های متداول آن دوران به کار برده شده است.
مصالح به کار رفته در معماری باغ عباس آباد بهشهر، سنگ و آجر و چینه هایی از کاه و گل بوده است. در باغ عباس آباد مازندران جاده های سنگ فرشی از محل باغ تا محل آسیاب کشیده شده است. شاه عباس اول در سال 1021 هجری قمری و در باغ عباس آباد شمال دستور به ساخت دو برج بزرگ آجری داد که تا هم اینک پا برجاست.
از جمله اکتشافات مهم باغ و دریاچه عباس آباد بهشهر، اتاق هایی با سیستم سه دری که در ابتدای دروازه شمالی باغ قرار داشت می توان اشاره نمود. کاربرد این سیستم هدایت جریان هوای خنک به داخل مجموعه های باغ بود. برای همین از این اتاقها در تابستان ها استفاده می شد.
مجموعه باغ جهانی عباس آباد بهشهر از جمله دیدنی های دوران صفوی هم بوده است که با توجه به موقعیت جنگل و دریا از بهترین مکان های تفریحی پادشاهان بوده است
منبع : eneshat،fa.wikipedia