وبلاگ سرگرمی و دانستنی ها
» خوزستان شهر هندیجان |معرفی آثار تاريخی، طبيعی و معنوی
هندیجان یک شهر تاریخی و بندر تجاری است که از طریق آب های خلیج فارس با کشور امارات متحده عربی روابط اقتصادی (واردات و صادرات) دارد که هرساله میلیون ها دلار کالا خانگی وارد بندر هندیجان می شود و در بازارهای این شهرستان عرضه میگردد. مهم ترین جاذبه های گردشگری این منطقه می شه به منطقه باستانی آسک، قلعه باسیف و بندر مهروبان اشاره کرد.
درباره تل برجی (تل گپو)
در میان روستای "دهملا بزرگ" خرابه های عمارتی به چشم می خورد که قدمت چندانی ندارد اما گویی در ابتدا قرون اخیر ( 150 سال پیش) این عمارت دارای مرکزیتی جدید بوده است. وجود مسجد، گرمابه و نانوایی در این عمارت گواه بر آن دارد که جمعیتی بالغ بر 1000 تا 1200 نفر را در خود جای میداده است. در این ایام حکومت میران در هندیجان کنونی این امارت بسیار پر اهمیت بوده است و در دوران شیخ خزعل مکانی برای ماموران شیخ خزعل در جنوب شرقی خوزستان به حساب می آمده است. زمانی در این برج برای اعلان عید فطر، گلوله توپ شلیک می کردند. ولی متأسفانه در شرایط کنونی این برج در وضعیت بسیار اسفناکی قرار داد و در اطراف آن از نخاله های ساختمانی گرفته تا زباله های شهروندان در آنجا دیده می شود.
بندر مهروبان
بندر تاریخی متعلق به دوره ساسانی است، در 24 کیلومتری شمال بندر دیلم و در محلی به نام تل امام زاده قرار داره، آثار خرابه های این بندر هم اکنون در قریه امامزاده عبدالله فعلی و استان خوزستان مشهوداست، یکی از شهرهای تاریخی ایران با قدمتی بیش از 3000 سال، در جنوب شرقی استان خوزستان و در 70 کیلومتری جنوب شرقی بندر ماهشهر و در شمال خلیج فارس قرار گرفته‌است. رودخانه‌ای موسوم به هندیجان یا زهره این شهر را به دو نیمه شمالی و جنوبی تقسیم می‌کند.
بندر صیادی بحرکان در مجاورت خلیج فارس و از توابع شهرستان هندیجان و در 13 کیلومتری این شهر واقع شده است. این بندر در حال حاضر با داشتن 254 شناور یکی از مهمترین بنادر صیادی استان خوزستان به شمار می‌آید. بزرگترین اسکله صیادی ایران با طول تقریبی 1550 متر در بندر صیادی بحرکان قرار دارد و می‌توان گفت یکی از جاذبه‌های توریستی و تفریحی شهرستان هندیجان نیز به شمار می‌رود
اسکله بحرکان صیدگاه میگو (میگو ببری و سفید) و ماهی است و «شوریده بال زرد» هندیجان بسیارمعروف است. ظرفیت صید و صیادی و آبزی‌پروری در هندیجان بسیار بالاست اما به اعتقاد مسولان شیلات هندیجان هنوز از تمام ظرفیت‌های این شهرستان به خوبی استفاده نشده‌است.مردم هندیجان اغلب به دلیل نزدیکی بحرکان به هندیجان، این اسکله را برای فعالیت‌های صیادی انتخاب می‌کنند و در حال حاضر بسیاری از هندیجانی‌ها در کنار شغل اصلی خود به این شغل روی می‌آورند.منطقه بحرکان هندیجان از لحاظ شرایط اقلیمی منطقه‌ای مناسب برای طرح پرورش ماهی در قفس، که با توجه به موفق بودن اجرای آزمایشی این طرح، در حال حاضر فضا و بستر لازم برای اجرای این از طریق بخشهای خصوصی فراهم آمده است.
غذاهای دریایی علاوه بر داشتن پروتئین ارزشمند و پر پروتئین ، سرشار از انواع مختلفی از مواد مغذی و مقادیر مناسب ویتامین ها و مواد معدنی هستند ، اما دارای مقادیر کمی چربی و کلسترول نیز هستند. اگر در رژیم غذایی ماهی بیشتر ماهی و سایر غذاهای دریایی مصرف کنیم ، سلامتی ما بهتر است و درصد بیماری ما پایین تر است.
هدف اصلی این تحقیق تعیین و تجزیه و تحلیل میزان غذاهای دریایی مورد استفاده در شهر هندیجان بود. براي تحقق اهداف پژوهش از روش پيمايش استفاده شده است و ابزار اصلي پرسشنامه تحقيق است. پرسشنامه ها به صورت جداگانه در هر خانواده تکمیل شدند. با نمونه‌گیری تصادفی ، 67 نفر انتخاب شدند. به دلیل شهر ساحلی و دسترسی آسان به ماهی های تازه ، وجود بازارهای محلی در منطقه و همچنین مناسب بودن قیمت ماهی ها ، میزان مصرف ماهی در خانوارهای شهر هندیجان بیش از سایر منابع پروتئین بود.
سرانجام ، میزان مصرف سالانه غذاهای دریایی در شهر هندیجان با سایر شهرها مانند بهبهان و زنجان مقایسه شد ، به طوری که مصرف ماهی در این شهرها کم بود. افراد مورد مطالعه در شهر هندیجان در پژوهش حاضر ، دو بار سه بار در هفته حدوداً 100 گرم یا بیشتر از ماهی های کم چرب سرخ شده (لیزا ابو و سودوموربوس آریسیوس) بخورند ، بنابراین بسیار سلامت هستند ، زیرا بیش از 20 سال است که خورده اند. ماهی و میگو در سبد غذایی آنها.
ماهرویان یا مهروبان بندر قدیمی و تاریخی در کوره قباد فارس قدیم بوده وبندر مهروبان در زمان هخامنشیان و پارتها و اشکانیان از پر رونق ترین بنادر جهان بوده است. اوج ترقی مهروبان از زمان ساسانیان شروع شد و در آن زمان به عنوان یکی از مهم ترین بنادر خلیج فارس که دارای ارتباطات بازرگانی گسترده ای با بنادر هم جوار بود، شناخته شد
قلعه باسیف روبروی روستای مالکی و امامزاده عبدالله در شرق جاده هندیجان - دیلم آثار قلعه هایی به چشم میخورد که به قلعه باسیف مشهور است. این قلعه دارای حصار، برج و بارو است. سنگ گلال (سنگ دریا)، قیر و ساروج مصالح ساختمانی این بناست. باسیف از خاندان دیلمیان و فرزند ابا کالنجار بوده و نام این قلعه برگرفته از نام اوست."با" به معنی بزرگ"سیف" نام عام است. هنوز هم در در هندیجان یا روستای جنوبی آن اصطلاح (با) در ابتدای اسامی میاید.
هندیجان (هندیون ، هندیان ، هندیگان) یکی از شهرهای تاریخی ایران با قدمتی بیش از 3000 سال، در جنوب شرقی استان خوزستان و در 75 کیلومتری جنوب شرقی بندر ماهشهر در غرب شهرستان بهبهان و در شمال بندر دیلم قرار گرفته است. رودخانه‌ای موسوم به هندیجان یا زهره این شهر را به دو نیمه شمالی و جنوبی تقسیم می‌کند.
هندیجان بندری است که در 30.15 درجه عرض جغرافیایی و 49.43 درجه طول شرقی شهرستان اهواز قرار دارد و ارتفاع این شهر از سطح دریا به 5 متر می‌رسد. آبادیهای هندیجان در قرون اخیر بسیار بوده اند ولی به علت بیماری طاعون در سال 1247 هجری قمری شهر هندیجان رو به خرابی نهاد.
زبان این دیار فارسی با گویش محلی (گویش بندری) است که البته تشابهات بسیاری میان این گویش و گویش اقوام بختیاری وجود دارد.
تاریخچه هندیجان
در هزاره چهارم پیش از میلاد انسان متمدن در آن می زیسته است . تپه‌های تاریخی متعدد و نوشته‌های جغرافیدانان قرون اولیه اسلامی نظیر « ابودلف مهلل خزرجی » در مورد آثار تاریخی هندیجان که قدیمی ترین سند مکتوب در مورد آثار تاریخی ” هندیجان ” است شاهد دیگری بر رونق اقتصادی و زندگی اجتماعی سازمان یافته مردم این ديار در هزاره پیش از میلاد است . وجود لغات و اصطلاحات تاریخی که ریشه در زبان عیلامی دارد و آیین های نمادین حاکی از گذشته‌های پربار فرهنگی و غنی آن است
در نزدیکی هندیجان آثار بندرتاریخی مهرویان یا مهروبان و شهر تاریخی ریواردشیرقرار داشته است كه مهرویان از دوره عیلامی تا قرن چهارم هجری و احتمالا تا مدتها بعد نیز بندرتجاری مهمی بوده است که از طریق آن کالاهای سرزمین های دور و نزدیک و حتی کشور چین وارد منطقه می‌شد و نيز مشاهده شده است که در شهر ریوارد شیر کشتی می ساختند. رونق و آبادانی “هندیجان” علیرغم جابجایی محل شهر به دلیل تغییر مسیر رودخانه پس از اسلام نیز ادامه یافت و این منطقه در قرون اولیه اسلامی بزرگانی چون علی بن مهزیار اهوازی (هنديجاني) را در دامان خود پرورش داده است .
وجه تسميه هندیجان
این منطقه در گذشته نامهای مختلفی داشته که از آن جمله می‌توان به ” هندیگان ” و ” هندوان ” اشاره کرد. این واژه پس از ورود اسلام به ” ایران ” به ” هندیجان ” و ” هندیان ” تغییر شکل یافته است. از دیدگاه واژه شناسی تمام این کلمات از لفظ « هند » مشتق شده اند. با توجه به دیرینگی این سرزمین به نظر می‌رسد لغت ” هند ” ریشه در زبان سانسکریت دارد که به معنای آب است . این نظر را وجود رودخانه ” هندیجان ” که به زهره موسوم و معنای ” ایزد آب ” هست بیشتر تایید می‌کند. بنابراین با توجه به مستندات دیگری که در این زمینه وجود دارد می‌توان گفت ” هندیجان ” به معنای سرزمین ” آب ” است. هرچند وجود عده‌ای از مردم کشور هند در این منطقه به دلیل ارتباط تجاری از طریق خلیج فارس و یا مهاجرت گروهی که در برخی از منابع اشاره می‌شود غیرقابل انکار است. اما بعید به نظر می‌رسد که وجود آنها بر وجه تسمیه ” هندیجان ” تاثیری گذاشته باشد.
جغرافيای تاريخی هندیجان
آثار قدیمی تپه‌های باستانی پهکن (پهکون) در مدخل شهر هندیجان، تپه‌های مارضا در جنوب هندیجان، ویرانه‌های بندر قدیمی و تاریخی مهروبان در قریه امامزاده عبدالله، تپه باستانی صاحب الزمان، برجی، مردو و شاه ابوالقاسم در روستای دهملا، همچنین ویرانه‌های روستاهای هندیجان که قدمتی 3000 ساله دارند. آثار سد بند قریه بدرانی (لب دریا) و تل گرگ در نزدیکی رودخانه و دریا که پلی نیز در آن منطقه بوده است (بر روی رودخانه زهره)، همچنین آثاری از وجود شهر باستانی بین روستای بزی و کوت مهنا می‌باشد که مورخان آنرا شهر دیرجان نامیده اند.
آثار موجود در امامزاده سید یبر در روستای آسیاب، آثار موجود بین بندر مهروبان تا تپه کدوک (روستای باستانی) در جنوب هندیجان، همچنین آثار و پی های خانه‌های موجود از بندر مهرویان (مهروبان) تا هندیجان که به صورت زنجیروار وجود داشته است.در بین مردم این دیار داستانی رایج است که می‌گوید:”اگر بزغاله‌ای در مهروبان بر روی سقف خانه‌ها حرکت می‌کرده در هندیجان پایین می‌آمده است”
ستونهای آجری که در اطراف هندیجان نشان دهنده حصاری بوده اند به دور شهر، یکی از این ستونها پایین تر از روستای چم رحمان در کناره رودخانه مشخص است. این ستون نیمی از آن در آب است و نیمی تا سال 1369 در خاک بود، که بر اثر ریزش کناره رودخانه مشخص شده است. قطر آن در حدود 5،4 متر است.
همچنین به نظر می‌رسد که حصاری به شکل نیمی در هندیجان جنوبی و نیمی در هندیجان شمالی و بر دو دروازه در دو سمت رودخانه وجود داشته و نیز پلی مابین آن وجود داشته است. همچنین در سال 1369 در کناره رودخانه هندیجان بالاتر از امامزاده عباس علی سکه‌هایی یافت شد که در حال حاضر در میراث فرهنگی خوزستان وجود دارد.
این سکه‌ها که بر روی آنها نوشته شده است آل بویه، نشان دهنده حکمفرمایی فرزندان آل بویه بر این نواحی است. البته اینکه حسن (رکن الدوله) بر فارس حکومت می‌کرده و هندیجان در آن زمان جزو پارس بوده است خود دلیل مستحکمی بر حکمفرمایی فرزندان آل بویه بر این منطقه است. از دیگر آثار باستانی موجود در این منطقه می‌توان به سنگهای نقوش داری اشاره نمود که در بدرانی در اعماق آب و کناره‌های رودخانه دیده می‌شود.
قبرستانها نیز که برای باستانشناسان از اهمیت خاصی برخوردارند به 6 قبرستان می‌رسند که هر کدام مربوط به دوره‌ای از تاریخ است. در خصوص قبرهای این قبرستانها آنچه به چشم میخورد تفکیکی بودن قبرهاست بدین صورت که جای مردان، زنان و کودکان مشخص است. قدیمی ترین قبرستان روبروی مدرسه شوکت (عندلیب) بوده است که با پیشرفت رودخانه به طرف شمال نیمی از آن را آب برده و نیمی دیگر احتمالاً تا سالهای آینده از بین خواهد رفت.
ديگر آثار تاريخی، طبيعی و معنوی هنديجان
خانه شاه عنبر، مسجد بحريني، زيارت‌گاه شاهزاده قاسم، امامزاده نبي عاشور، امامــزاده بي بي عليه، امامــزاده عبدالله، امامــزاده بــی بــی عصمت، امامــزاده عمـران، امامزاده امير حيل، شاهزاده ابوالقاسم، مسجـد شاه عنبــر، بــافت محلی كوهبـاد، تپـه‌بـزی يک، تپه‌بــزی دو، تپه‌مهرويان يک، تپه‌مهرويان دو، تپه سه تلون، تپه سه تلون دو، تپه سه تلون سه، تپه سه تلون چهار، تپه ابوالقاسم يک، تپه ابو القاسم دو، تپه ابوالقاسم، تپه مالكی يک، تپه مالكی دو، تپه برجی، تپه شاهزاده علی، تپه غوله، تپه كنار رود زهره، تپه كيلومتر 13 هنديجان، تپه كيلومتر 13 هنديجان – ديلم، محوطه 3 راه غوله، محوطه ابو القاسم، محوطه شاهزاده ابوالقاسم، محوطه نبی عاشور، ساحل و اسكله بحركان و چشمه رگ سفيد و خانه زرگر در دهملا از آثار تاريخی، طبيعی و معنوی هنديجان است
مردم و اشتغال هندیجان
ازنظر اقتصادی رودخانه هندیجان نقش تعیین کننده‌ای در زندگی مردم داشته و این تاثیر گذاری به میزانی بوده که قلمرو جغرافیایی و منطقه را نیز با نام رودخانه مشخص می‌کردند . رودخانه هندیجان که قسمتی از آن از سرچشمه(رشته كوههاي زاگرس در استان كهگلويه و بويراحمد) تا ”خلیج فارس طی می‌شود و هشتمین رودخانه كشور است که 490 کیلومتر طول دارد.
این آبراه به عنوان یکی از مسیرهای تجارت خارجی از گذشته‌های دور مورد استفاده بوده است و هم اکنون نیز علیرغم کم شدن آب آن در فصول تابستان شناورهای با ظرفیت بیش از صد تن قادر به رفت و آمد در ان هستند . ضمن آنکه حاشیهٔ رودخانه از دو قسمت شمالی و جنوب تا نزدیکی دریا قابل کشت است و با استفاده از آب این رودخانه انواع محصولات کشاورزی از جمله گندم، جو، دانه‌های روغنی، حبوبات و انواع صیفی جات کشت می‌شود.
بخشی از این محصولات به علاوه صنایع دستی که اکثرا از برگ درخت خرما تهیه می‌شود در گذشته به کشورهای خلیج فارس صادر می‌گردید . صنعت شیلات از کهن ترین صنایع در هندیجان بوده و می‌باشد که قدمت آن به سالها پیش می‌رسد . منطقهٔ بحرکان که جنوب هندیجان قرار دارد نیز از مناطق مهم گردشگری و صید میگوی صورتی و انواع دیگر میگوهای مرغوب منطقهٔ خلیج فارس به شمار می‌رود که در حوزه صیادی هندیجان واقع است .
سالن عمل آوری و کارگاه انجماد و بسته بندی میگوی صادراتی و قایق های مجهز صیادان در این منطقه بیش از نیم قرن است که به صید و عمل آوری و بسته بندی و صادرات میگو اشتغال دارند و تعداد زیادی از اهالی در این راستا به کار مشغولند. ماهی های خوراکی و میگو در صید گاههای هندیجان به صورت فراوان صید می‌شوند که از مهمترین آنها می‌توان به ماهی قباد ، راشگو ، حلوای سفید یا زبیدی ، شوریده، حلوا سیاه، شهری، شانک، هاوور، کوشک، سرخو، میش ماهی، هامور، سنگسر، صبیتی و دختر ناخدا اشاره کرد .
تفریحگاههای هندیجان
رودخانه هندیجان علاوه بر نقشی که در کشاورزي وتجارت منطقه دارد از نظر زیبایی های طبیعی نیز قابل توجه است. درفصل تابستان و اوایل بهار که حاشیه آن به طول چندین کیلومتر پوشیده از گیاهان و گلهای زیبا می‌شود می‌توان گردشگران بسیاری را جذب نماید . سواحل طولانی خلیج فارس علاوه برآنکه امکان اجرای طرحهای پرورش آبزیان را میسر می سازد این استعداد را نیز دارد تا همچون گذشته نقش خود را در توسعه تجارت خارجی بازیابد .
ضمن آنکه جزایر آن واز جمله جزایر دیره و بنه که زیستگاه پرندگان بومی و مهاجر هستند می‌توانند با جاذبه‌های متنوع خود زمینه‌های گردشگری در منطقه گسترش دهند . همچنين هندیجان نقاط بسیاری برای گردش و تفریح دارد که می‌توان به دو روستای دهنو و کوههای اطراف زاگرس ساحل زیبای بندر بحرکان در کنار خلیج فارس حاشیه سواحل رودخانه زهره ، پارکها و باغستانهای اطراف هندیجان که در ماه‌های انتهایی زمستان و ابتدای بهار از زیبایی و جلوه خاصی برخوردار می‌باشند، اشاره نمود.
استرابون جغرافی‌دان عهد باستان، خوزستان را از حاصلخیزترین جلگه‌های جهان می‌داند. زیرا رودخانه‌های زیادی این دشت را آبیاری می‌کرده که امکان کشاورزی و آبادانی را در این منطقه میسر می‌ساخته‌است. شاید بر همین اساس بوده که عده‌ای بر این باورند که نام این سرزمین هند یا اند بوده که به معنی جایی با آب‌های فراوان است.
ایرج سیستانی در گزیده تاریخ خوزستان می‌گوید:هندیجان از شهرهای قدیمی خوزستان می‌باشد و آنرا معرب هندیگان دانسته اند.” از قرائن و شواهد چنین برمی آید که پیشوند هند یا اند، در اسامیی همچون هندیجان، اندیکا ، اندیمشک، اینجان اندوه و اندیا و غیره با رودخانه و آب مناسبتی داشته است، چنانکه بیشتر شهرها و روستاهایی با این نام همیشه رودخانه کوچک یا بزرگی در کنار خود دارند و آنچه مسلم است آن است، که آب در باور و اعتقادات ایرانیان از احترام و تقدس خاصی برخوردار بوده و آلوده ساختن آن را گناه نابخشودنی می شمرده اند و پیوسته چشمه‌های آب و رودخانه ر ا نظر کرده ناهید یا آناهیتا فرشته آب می‌دانسته اند.
بندر قدیمی و تاریخی مهروبان در قریه امامزاده عبدالله فعلی و از توابع شهرستان هندیجان می‌باشد. بندر مهروبان چه در زمان هخامنشیان و چه در زمان پارتها و اشکانیان همواره از پر رونق ترین بنادر جهان بوده است. اوج ترقی آن از زمان ساسانیان شروع شده بود
چنانچه در تاریخ می خوانیم: ساسانیان به امر دریانوردی و کشتیرانی و بندر سازی در خلیج فارس توجه مخصوص داشته و شاهپور دوم نیروی دریایی عظیمی را در خلیج فارس بر قرار کرد رونق واعتبار بنادر بزرگ و با شکوه و جلالی همچون مهروبان (ماهرویان) در کناره شمالی خلیج فارس و همچنین شاهراه مواصلاتی اصفهان به مهروبان، دلالت بر توجه بیش ازحد ساسانیان به این خطه از جنوب کشور دارد.
دهخدا در لغت نامه خود مهرويان را اينگونه توصيف كرده است:”شهری است بر کنار دریا چنانکه موج دریا بر کنار شهر می‌زند و هوای آن گرم و عفن و ناخوشی بتر از آن ریشهر است ، اما مشرعه ٔ دریا است ،هرکه از پارس به راه خوزستان به دریا رود و آن که از بصره و خوزستان به دریا رود همگان را راه آنجا باشد و کشتیهایی که از دریا برآید بر این اعمال رود به مهروبان بیرون آید.
دخل آن بیشتر از کشتیها باشد وجز خرما هیچ میوه نباشد و گوسفندان آنجا بیشتر بز باشد و بزغاله پرورند و همچنانکه به بصره و می‌گویند بزغاله تا هشتاد رطل و صد رطل برسد بیشتر نیز، و برز و کتان بسیار باشد چنانکه به همه جای ببرند و جامع ومنبر است و آن جایگاه مردم زبون باشند.
در کتاب جغرافیای تاریخی سرزمینهای خلافت شرقی آمده است : به فاصله ٔ کمی از رودخانه ٔ شیرین یعنی رودخانه زهره که به تازگی به رودخانه ٔ طاب موسوم است بندر مهروبان در مرز غربی فارس واقع است .این لنگرگاه اولین بندری بوده که کشتیها وقتی از بصره و مصب دجله به عزم هند بیرون می‌آمدند به آن می‌رسیدند و این بندر در قرن چهارم هجری شهری معمور بود و مسجدی خوب و بازارهایی آباد داشت
انديشمند بزرگ مرو ناصر خسرو قباديانی روز هفدهم شوال از بندر آبادان بركشتى بزرگى كه بوصى نام داشت، نشست و در ميان دعاى انبوه مردمى كه به بدرقه عزيزانشان شتافته بودند، سمت مهروبان روان شد.
مهروبان بندرى بزرگ با بازارهاى انباشته از كالا، مسجد آدينه نيك و كاروانسراهاى بسيار مستحكم و آباد بود. هرچند مسافران مرو انديشه ماندن در مهروبان نداشتند، ولى درگيرى فرزندان فرمانرواى پارس و ناامنى راهها آنها را ناگزير به ماندن ساخت.
بندر ماهرویان از نگاه سفرنامه ناصرخسرو قبادیانی
شهری بزرگ است بر لب دريا نهاده بر جانب شرقی و بازاری بزرگ دارد و جامعی نيکو اما آب ايشان از باران بود و غير از آب باران چاه و کاريز نبود که آب شيرين دهد . ايشان را حوض ها و آبگيرها باشد که هرگز تنگی آب نبود ، و در آن جا سه کاروانسرای بزرگ ساخته اند هر يک از آن چون حصاری است محکم و عالی ، و در مسجد آدينه آن جا بر منبر نام يعقوب ليث ديدم نوشته
پرسيدم از يکی که حال چگونه بوده است گفت که يعقوب ليث تا اين شهر گرفته بود وليکن ديگر هيچ امير خراسان را آن قوت نبوده است . و در اين تاريخ که من آن جا رسيدم اين شهر به دست پسران اباکالنجار بود که ملک پارس بود . و خواربار يعنی ماکول اين شهر از شهر ها و ولايت ها برند که آن جا بجز ماهی چيزی نباشد ، و اين شهر باجگاهی است و کشتی بندان ، و چون از آن جا به جانب جنوب بر کنار دريا بروند ناحيت توه و کازرون باشد و من در اين شهر مهروبان بماندم به سبب آن که گفتند راهها ناايمن است از آن که پسران اباکالنجار را با هم جنگ و خصومت بود و هر يک سری می کشيدند و ملک مشوش کشته بود
شهر باستانی آسک
آسک شهری قديمی و متروکه است که در شمال هنديجان واقع شده است. آسک در حدودالعالم جنين وصف شده است. « دهی است بزرگ و به بر کوه نهاده و بر سر آن کوه آتشی است که دائم همی درفشد شب و روز و حرب از رقيان آنجا بوده است اندر قديم » اين مطلب نشان دهنده آن است که به زمان تحرير حدودالعالم يعنی در اواخر قرن چهارم هجری قمری آسک دهی بزرگ بوده و در دامنه کوهی قرار داشت که بر فراز کوه آن آتش فروزان بوده است.
مرحوم سلطانعلی سلطانی می نويسد : در نزديکی هنديجان کنونی شهر آسک قديم واقع بود که بسياری از جنگ های خوارج در نزديکی آن رخ داده است و نام اين شهر در بعضی از اشعار شعرای عرب آمده است.
بنا به نوشته يکی از قديمی ترين سياحان عرب تا قرن چهارم هجری قمری آثار قصور عاليه و انبيه عظيميه باستانی در هنديجان برپا بوده است. آثار عظيم آبياری روزگار باستان در طرفين رودخانه زهره و خير آباد که در زيدون يکی شده و از وسط هنديجان می گذرد، پيداست.
مورخان درباره آسک نوشته اند که ايوان بلندی داشته و آتشکده ها و دفينه های باستانی و گورهای قديمی، تابوت ها و حجاری های کتيبه مانند در آسک وجود داشته است. کتيبه هايی به خط پهلوی بر در غربی ايوان (معبد آتشکده ) آسک در سنگ منقوش بوده است. در غرب آسک قلعه گنبدی است که قبلاً برج ديده بانی آنجا بوده است. سد آسک هم که امروزه بر رودخانه زهره زده شده است و بالاتر از روستاهای سویره و کنار مشراگه به همین دلیل آسک نامگذاری شده است چون زمانی این مناطق احتمالاً جزئی از آسک بوده اند.
شهر باستانی ریو اردشیر
يا ری شهر نیز در حوالی هندیجان وجود داشته که رونق آن تا عصر سلجوقی تداوم و در آنجا کارگاه کشتی سازی وجود داشته است. در دوران باستان در سواحل خلیج فارس گمرگ خانه‌هایی تأسیس شده بود که از كالاهای وارداتی و صادراتی ده درصد ارزش آنها عوارض گمرکی یا به زبان آن زمان باج می‌گرفتند.
از این رو مرکز اخذ عوارض گمرکی به باژبان و سپس به باسیان وباجیان خوانده شدند. آثاری بندری به همین نام در نزدیکی هندیجان وجود دارد که سفال‌های به دست آمده از آنجا رونق آن را به دوران اشکالی باز می‌گرداند.تا چندی پیش نیز آثار بنای یک پادگان ساسانیان نیز در منطقه هندیجان وجود داشت.
رودخانه زهره، هنديجان
در قسمت جنوبيی زاگرس مياني واقع شده است.مساحت حوزه آبريز زهره 16033 كيلومترمربع است كه حدود 10789 كيلومترمربع آن را مناطق كوهستانی و 5244 كيلومترمربع آن را كوهپايه و دشتها تشكيل ميدهند . وسعت دشتها در بخشهای عليای حوزه آبريز كمتر بوده و قسمت بيشتر آن در منطقه زيدون و هنديجان در جلگه خوزستان قرار گرفته است .
حوزه آبريز زهره در تقسيم بندی كلی هيدرولوژی ايران جزء آبريز خليج فارس بوده و محيط آن به حوزههاي آبريز مارون و جراحی از شمال و حوزه رودخانه كارون ، كر و مسيلهای حوزه مهارلو از شرق ، رودقره آقاج ، رود شاپور از جنوب شرق و مسيلهای ديلم و گناوه از جنوب محدود ميباشد .
شهرهای اردكان فارس ،پلدشت ، نورآباد ممسنی ، دوگنبدان و هنديجان و دهدشت در اين حوزه قرارگرفته اند . بخشی از جاده ارتباطی بهبهان به شيراز و شيراز به ياسوج در اين حوزه واقع شده است در بخش شمالی كوه سفيد با ارتفاع 3415 متر حوزه را از حوزه های مارون و بشار (كارون) جدا می كند . در بخش شرقی قله های رنج و غورهوان به ترتيب با ارتفاع 3718 و 2898 متر حد فاصل اين حوزه با حوزههای رودخانه كر و درياچه مهارلو می باشد.كمترين ارتفاع حوزه زهره در دشت خوزستان و در ناحيه هنديجان هم تراز سطح دريا ميباشد.طول رودخانه های زهره و هنديجان 490 كيلومتر ميباشد .
علی ابن مهزیار اهوازی هنديجانی
که در قرن سوم می‌زیسته است، از فقها، محدثان و دانشمندان معروف شیعه و از اصحاب امام رضا(ع)، امام جواد (ع)، امام هادی(ع)، و امام حسن عسکری (ع) بوده و احکام دینی را نزد آنها فرا گرفته و در برخی از مناطق، بخصوص در اهواز به عنوان نماینده ایشان بوده است. محل تولد ایشان هندیجان می‌باشد ولی با توجه به اینکه در هندیجان از توابع شهر دورق بود لذا او را اهل دورق معرفی کرده‌اند. پدر وی مذهب نصرانی داشت و سپس مسلمان شد و علی نیز به تبعیت از پدر در نوجوانی مسلمان گردید.
براساس برخی روایات وی در زمان امام حسن عسکری(ع) وفات یافته است. بنابر روایات تاریخی هنگامی که مأمون خلیفه عباسی دستور داد تا امام رضا (ع) به عنوان ولیعهد او از مدینه عازم خراسان شود امام (ع) در مسیر حرکت خود در روز شانزدهم صفر وارد اهواز شد و چند روزی در این شهر توقف نمود. بعداً در محل اقامت امام(ع) مسجدی به نام مسجدالرضا(ع) بنا گردید که علی‌ابن مهزیار وصیت کرد پس از مرگ او را در مسجد مذکور دفن کنند. در قسمت غربی بقعه وی و پیوسته به مقبره سالنی وجود دارد که همان مسجدی است که به آن اشاره شد.
منبع : seeiran
